Manyetik medya nasıl saklanmalı?

[AmonR]

Merhaba,
Sanırım çoğunuzun elinde 80'li 90'lı yıllardan kalma çeşitli manyetik medya mevcuttur;
Disketler, bilgisayar program kasetleri, müzik kasetleri, video kasetleri, hatta hard disklerinizi ne şekilde saklıyorsunuz?
Tecrübeli arkadaşlar kendi uygulamalarını ve bunların olumlu/olumsuz sonuçlarını paylaşabilirse gayet bilgilendirici olur diye düşünüyorum.

[Ref]

nem öldürür.

Shax'da nem toplayan cihaz var, manyetik medyalarımızı shax'a pansiyoner olarak vermek gerekiyor bence

Ya da ortamdaki nemi kontrol altında tutan bir cihaz da alabiliriz ama shax çözümü hala daha ucuz, bırak o düşünsün...

Bunun dışında, her türlü analog aygıtın bir ömrü olduğunu kabullenmek zorundayız. Ne kadar iyi saklarsan sakla, tek yaptığın kaçınılmazı ertelemekten ibaret. Bu sebepten ben pek kafama takmıyorum, değerli olanları benimle birlikte yaşamaları için salondaki dolaplarda tutuyorum Gerisi de şans artık. Bu sebepten koruma önemli, yapabildiklerini dijital ortamlara ivedi şekilde aktarmak da şart.

[Shax]

 Floppy disketler icin konusacaksak bildigim kadarini anlatayim. Hatali yaptigim/bildigim bir seyler varsa lutfen uyarin beni.

 Elimde kabaca 1000 civari orijinal 3.5" ve 5.25" floppy disket var. Kullanim yogunluguna gore bir kismi Aidata disket kutularinda ( https://ebay.to/2yd3I18), bir kismi portatif buzluk/buz kutusu dedigimiz seyin icinde duruyor.

 Manyetik alan, nem ve aktif kullanim suresi gibi faktorler floppy disketlerin ne kadar hayatta kalacagini belirliyor. O yuzden dikkat edilmesi gereken seyler de belli. Fakat oncelik manyetik alanin sanirim. Ben portatif buzluk kullaniyorum uzun sureli saklamalar ve hacimli tasimalar icin zira govdenin kalin bir cidari var. Bu da olasi manyetik alanlar icin iyi bir koruma sagliyor. Ozellikle disketleri hicbir speaker'a yaklastirmiyorum. Cogu bilgisayar speaker' i magnetic shielded olasa bile.

 Nem' e gelirsek, cogu ureticinin tavsiye ettigi degerler farkli, ciddi bir referans noktasi yok ortada. Belkide uretim proseslerinin farkliliklari nem toleransinin da bu kadar degisik olmasina sebep oluyor. Bir cok kez %30-45 arasi nem degerin onerildigini gorsem de bilimsel bir dayanaginin olup olmadigini bilmiyorum. Mesela bazi ureticiler kendi urunleri icin %8 ile 90 arasi nem toleranslari verebiliyor. Bu tolersanlarda calisilabilir ve dapolanabilir oldugunu iddia ediyorlar mallarinin. Kesin olan sey cok dusuk ve yuksek nem oranlarinin manyetik kayit ortamlarina iyi gelmedigi. Kendi disketlerimi %55' lik nem oraninda sabitlenmis bir odada tutuyorum. Bu ne kadar uygun bir deger acikcasi pek fikrim yok zira duragan halde paketinde yatan elektroniklerin sagliklari icin (ESD) tavsiye edilmis bir deger bu. Floppy disketlerim de bunu sevmek zorunda.
 
 Aktif kullanim suresi var bir de ref' in dedigi gibi. Ben uygun sekilde kopyalanabilir her disketi kopyaliyor, orijinalini imkanim varsa kullanmiyorum. Aslinda bu fasil software preservation alanina giriyor, daha detayli konusulabilir.

 Bunlarin disinda floppy disketin icinde ki diski parmaklamak, hava almayacak sekilde paketlemek, yuksek isi farklarina maruz birakmak, egmek bukmek kotu seyler. Benim nihai hedefim tum medyalarim icin soyle masif, kademeli cekmeceli dolaplar yaptirmak



 Bu tasarim hem fonksiyonel hem de hos bir yol medyalari saklamak icin.

[Shax]

hava almayacak sekilde paketlemek

 Iklim kontrolu bulunmayan bir ortamda floppy disketi posete koyup saklamak cok iyi bir fikir degildir. Ayni sekilde bilgisayarlar icin de kotu bir sey bu. Naylon poset gibi atmosferle hava temasini kesen bir ambalaj kullanacaksaniz mutlaka poset uzerinde delikler acmalisiniz. Paketlediginiz seyle birlikte nemi de ayni alana hapsetmek iyi bir fikir degil.

 Fabrikadan gelen kutulu jelatinli urunler, ozellikle manyetik medyalar icin durum farkli tabii. Sonucta ablajlama islemleri iklim kontrollu ortamlarda tolerans degerleri icinde yapiliyor.

[AmonR]

Öncelikle paylaştığınız bilgiler için çok teşekkürler.

Manyetik alan, nem ve aktif kullanim suresi gibi faktorler floppy disketlerin ne kadar hayatta kalacagini belirliyor.

Manyetik alana maruz bırakmama konusu sanırım hepimizin malumu. Ben dahil en vurdumduymaz retrosever bile disketlerini, kasetlerini mıknatıs içeren hoparlör, kulaklık gibi şeylerden uzak tutmaya çalışır.
Bununla beraber, bir forumda disketleri plastik kutu yerine metal (demir) bir kutu içerisinde saklamak tavsiye ediliyordu. Bunu söyleyen kişi, metal kutuda sakladığı disketlerin çoğunun okunabilir halde kaldığını, standart plastik kutu içerisinde sakladığı disketlerinin ise okunmaz hale geldiğini iddia ediyordu. Bilemiyorum, acaba statik elektrik yüklenmesi gibi bir durum mu etkili oluyor plastik kutu içerisinde.

Nem konusunda ise doğrusu şimdiye kadar hiç kafa yormamıştım. Fakat belli ki bu konuda üreticilerin kafası bile karışık:

Bir cok kez %30-45 arasi nem degerin onerildigini gorsem de bilimsel bir dayanaginin olup olmadigini bilmiyorum. Mesela bazi ureticiler kendi urunleri icin %8 ile 90 arasi nem toleranslari verebiliyor. Bu tolersanlarda calisilabilir ve dapolanabilir oldugunu iddia ediyorlar mallarinin. Kesin olan sey cok dusuk ve yuksek nem oranlarinin manyetik kayit ortamlarina iyi gelmedigi.

Mesela %30-45 çok sıkı bir aralık ve herhangi bir yaz günü İstanbul'daki bir dairede bu değerler rahatça aşılır, tam tersine kış günü kaloriferli bir dairede ise bu değerlerin altına inilebilir.
%8 ila 90 aralığı ise sanki aşırı "large" tutulmuş, ne yaparsan yap aralık içerisinde kalırsın zaten... 

Aktif kullanım süresi faktöründe ise bence konu iki taraftan değerlendirilmeli.
Yani, tamam disketler, kasetler her kullanımda biraz daha "aşınıyor" ve ömürleri biraz daha tükeniyor, fakat sanırım uzunca bir süre hiç kullanmamak da bunlar için "iyi değil".
Disketleri, kasetleri (hatta belki bir kenara kaldırdığımız hard diskleri) belirli periyodlarla (ne bileyim bir-iki sende bir) kutusundan çıkartıp kullanmak, kullanılabilirliklerini devam ettirmek için gerekli diye düşünüyorum. Siz ne dersiniz?

Doğrusu, itiraf edeyim ki bende hiç "saklanması gereken" orijinal program/oyun disketi yok. Hatta orijinal program/oyun kaseti de yok. Bendeki tek orijinal kaset Speccy ile birlikte gelen Horizons kaseti. Geri kalan ise bildiğin "yerli üretim" kasetler. 
Hal böyle olunca, uzun süre kullanılabilir kalmasını istediğim manyetik medya; bazı müzik kasetlerim ve vakti zamanında televizyon yayınından çekim yaptığımız betamax video kasetleri. Whatsapp'da bahsi geçmişti, çalışan temiz bir betamax video cihazı bulup bunları dijital ortama aktarana kadar kullanılabilir halde saklayabilmem lazım. Mevcut durumda hepsi karton kolilerin içerisinde, bir dolabın ücra bir köşesinde bekliyorlar. Ve yıllardır (20 yılı aşkın bir süredir) hiç kullanılmadılar. Acaba diyorum, bunları arada sırada kolilerinden çıkartıp "kaset sarma cihazı" ile (evet evet betamaks kasetler için böyle cihazlar vardı) ileri geri sarmanın faydası / zararı olur mu?

[Shax]

 Arada sirada cikarip kullannmanin bir faydasi olup olmayacagini bilemiyorum. Sonucta kullanmak demek surtunme demek, surtunme demek yipranma demek. Bir fikir yurutemiyorum.

 Metal saklama kutusuna gelirsek, bana pek mantikli gelmedi. Su ana kadar gordugum profesyonel manyetik medya saklama kutularinin tamami abs plastiktendi. Canta, kasa, sandik seklinde ve kopukle desteklenmis kalin cidarli kutular. Metal bir kac kutu gordum ama onlar da aluminyum' du. Aluminyum' un abs plastik bir kutudan farki yok, daha zayif hatta. Celik olsa? Celik manyetize olabilen bir metal. Bu da disketleri manyetik alana yatirmak gibi bir sey olur.

 Sunun 47 litre hacimlisi var elimde https://www.bauhaus.com.tr/alu-80-lt-aluminyum-sandik Ise yarayacagini dusunsem kesin doldururdum icine disketleri. Bilemiyorum.

[Ref]

Arada sirada cikarip kullannmanin bir faydasi olup olmayacagini bilemiyorum. Sonucta kullanmak demek surtunme demek, surtunme demek yipranma demek. Bir fikir yurutemiyorum.

Bu durum, uzun süre hareketsiz kalan malzemenin deforme olması ile ilgili olabilir. Özellikle plastik disketler çok uzun süre kullanılmazsa ve üzerlerinde herhangi bir güç uygulanmıyorsa bulundukları kapla birlikte deforme olabilirler, ileride de mekanik sorunlara sebep olabilir.

Çıkarıp kullanmak en azından pozisyon ve sıra değiştirmeye, nem birikmiş alanların havalanarak dağılmasına, özellikle disketlerde yapışmalara sebep oluyor olabilir. Yani ara sıra açıp hareketli parçaları biraz döndürmenin, hareketsiz kısımları havalandırmanın bir zararı olacağını sanmam. Ama bu kullanım olayını da abartmamak gerekir.

Nem konusu benim yüzleştiğim en büyük sorunlardı, özellikle tamamen kapalı sistemler olan VHS kasetlerimin tamamına yakınının küflenmiş olması durumun ciddiyetini anlamamı sağladı. Tabii analog sinyal oldukları için küfe rağmen hala çalışıyorlardı 7-8 sene önce kontrol ettiğimde. Disketler için aynı şeyin mümkün olacağını sanmıyorum.

Birkaç tane değerli disketim var, ama neyse ki bunlar Shax'da da mevcutmuş, yani benim fazla titizlenmeme gerek yok

[witchdoktor]

Silika jelin kullanım alanı yok mu retro muhafazada?

[Shax]

Doktor, silikajel tek atimlik bir sey, sonsuz bir nem alma kapasitesi yok. Tasima/sevkiyat safhasi icin uygun bir cozum sadece.



 Mesela bu paket Turk telekom' un kullandigi silikajel paketinin ambalajli hali.Tamamen atmosferden yalitilmis bu ambalajin icinde 10 gram' lik bir silikajel paketi var. Bu ambalaj acilinca silikajel is yapmaya baslayacak ve neme doyana kadar, kapasitesi oraninda nem emecek. Neme doyduktan sonraysa hic bir ise yaramayacak. Yani nispeten yalitilmis ufak alanlar icin harika bir cozum bu paket. Zaten tt' de bunu konktor kiliflari icinde kullaniyor mesela.

 Bir posetten, bir ambalajdan cikan silikajel paketinin cop oldugunu soylemeliyim, tekrar tekrar kullanilabilen seyler degil bunlar.

 Elbette ortam nemini almak icin silikajel paketleri kullanilabilir fakat bu pahali hatta astronomik maliyetli bir cozum olacaktir. Atmosfer yalitimli posetler gibi saklama ortamlarindan bahsediyorsak silikajel cozumleri uygun olabilir fakat hicbir seyi nihai olarak atmosferden yalitmak mumkun degil ev ortaminda, silikajel paketleri her halukarda yenileme isteyecektir belli periyotlarda. Acikcasi nem alma cihazi cok daha hesapli ve uygulamasi kolay bir cozum oluyor.