Metal isleme... sorular, maceralar

[nightlord]

Selamlar. genel alanimizin disinda olsa da, bolum basliginda gecen "Mekatronik" kelimesine siginarak burda bi baslik baslatiyorum.

Bir suredir bildiginiz gibi, metal isleme olayi ilgimi cekiyor. Baslica ilgimi ceken alanlar, (Turkce'lerini bilmiyorum asagida soruyor olacagim) casting, machining (mill ve lathe(torna)), ve tabii cnc. Bunlarla ilgili hem sorularimi sorayim, hem de maceralarimi paylasayim istedim.

Gecenlerde mill'imi sonunda duzgun sekilde kurup (bu kurma islemi baya detayli bi ismis), bazi eksiklerini tamamlayip (end miller ve onlari tutan collet'ler) calisir hale getirdim. Aluminyum eritmek icin foundary'mi de yaptim, ve hatta komur yakarak bi parti aluminyum eritip kek kaliplarina doktum (ingot yaptim). Casting icin hassas flask'lerimi yaptim, kumu karistirdim (ama istedigim kivami tutturamadim henuz)

onumdeki hedefler, foundary'yi tuplu hale getirmek, ingotlari eritip duz dikdortgenler prizmasi seklinde bir parca cast etmek. ardindan mill'de bunu mikron seviyesinde hassasiyetle duzlemek.

Simdi oncelikle sohbetin geri kalanini daha duzgun yapabilmek icin terminoloji/Turkce sorularim var. Su asagidakilerin Turkce'leri nedir? (yanlarina tahminlerimi yaziyorum, yanlisi duzeltiniz. Bu tahminler genelde onceki basliklarda Alco'nun satir aralarinda gecen terimler.)

- mill
- lathe (torna)
- end mill (kalem?)
- collet (end mill'leri spindle icinde sikica tutan zimbirti)
- spindle (mill'de ve lathe de donen zimbirti. R8 MT2 MT3 gibi standartlari var hani)
- taping (dis kesmek?)
- mold (kalip?)
- casting (kaliplamak? dokmek?)
- flask (tahta dikdortgen alti ustu olmayan iki parca kutu gibi sey, icine kum doldurulup kalip yapilan)
- foundary
- crucible (icinde metal eritilen kap)

simdilik boyle baslayalim

[Alco]

Simdi oncelikle sohbetin geri kalanini daha duzgun yapabilmek icin terminoloji/Turkce sorularim var. Su asagidakilerin Turkce'leri nedir? (yanlarina tahminlerimi yaziyorum, yanlisi duzeltiniz. Bu tahminler genelde onceki basliklarda Alco'nun satir aralarinda gecen terimler.)

- mill
- lathe (torna)
- end mill (kalem?)
- collet (end mill'leri spindle icinde sikica tutan zimbirti)
- spindle (mill'de ve lathe de donen zimbirti. R8 MT2 MT3 gibi standartlari var hani)
- taping (dis kesmek?)
- mold (kalip?)
- casting (kaliplamak? dokmek?)
- flask (tahta dikdortgen alti ustu olmayan iki parca kutu gibi sey, icine kum doldurulup kalip yapilan)
- foundary
- crucible (icinde metal eritilen kap)

simdilik boyle baslayalim

Şimdi önce şunu söyleyim ki; piyasada kullanılan ve okulda öğretilen terimler arasında kimi zaman farklar olabiliyor. Bunlar bazen galat-ı meşhur haline de dönüşebilir. Ama; sonuçta okulda öğrenilen bilgi piyasada kullanılacaksa, bizzat onu da bilmekte fayda var. Ben bu işin okulunu okumadım ve babadan atölye ortamında öğrendim. Ama elbette kaynakların çoğu ingilizce olduğu için birşeyler araştırırken illaki ingilizcesini de öğrenmem gerekti. Hatalarım olabilir ancak bildiğim kadarı ile yazayım.

- mill=freze (piyasa)

- lathe=torna (piyasa)

- end mill= düz kalem/düz çakı/düz freze/parmak freze(piyasa) Freze ucuna atölyede çakı dendiğini duymadım ama okullular çakı diyor

- collet=takım tutucu(piyasa)

- spindle=kafa(piyasa) fener mili(akademik) / Ayrıca kafanın bağlandığı motor da kimi zaman bu ifadenin içindedir. Yani "senin spindle kaçlık" dendiğinde "0.75watt" gibisinden bir yanıt da alınabilir. Yani boyut/bağlantı tipinden ziyade motorun gücüdür sorulan(piyasa)

- taping=kılavuz çekmek / diş açmak /diş çekmek(piyasa)

- mold=kalıp(piyasa)(sanırım akademik de böyle)

- casting=döküm kalıp almak yapmak / kalıba dökmek (piyasa). Eriyik halden katı hale kalıp alarak geçirmek.
 
- flask=emin değilim ama "döküm kelepçesi" olabileceğini düşünüyorum. Döküm kalıplardaki çekme hatalarını tolere etmek için.

- foundary=dökümhane / döküm ocağı(piyasa)

- crucible=pota(piyasa)

[nightlord]

cok saolasin Alco.

mill -> freze

bu beni sasirtti. ben router=freze diye biliyordum. ayni turkce karsiligin mill icinde kullanilmasi kafa karistirmiyor mu? ya da ben yanlis mi biliyorum? router = freze degil mi yoksa

[Alco]

mill -> freze

bu beni sasirtti. ben router=freze diye biliyordum. ayni turkce karsiligin mill icinde kullanilmasi kafa karistirmiyor mu? ya da ben yanlis mi biliyorum? router = freze degil mi yoksa

Evet orada mini bir sıkıntı var. Ben piyasadaki anlayışı anlatayım.

Kalıp atölyelerinde veya benzeri ortamlarda; freze(mill) dediğin zaman manual veya CNC olması farketmeksizin, esasen çelik işlemeye uygun ağır iş tezgahı anlaşılıyor. Bunların ciddi boyutta Z yüksekliği, yüksek hassiyet ve 3 boyutlu iş üretme kapasiteleri olur. 4 ve 5. eksenleri olabilir. Misal; Bridgeport, Haas gibi. Ancak bunların işleme alanı genelde routerlara göre küçük kalır.

Router dediğin zaman ise; çelik hariç hafif metalleri(sarı-alüminyum gibi) ve özellikle ahşap, mermer gibi malzemeleri işleyen tezgahlar anlaşılıyor. Bunların Z yüksekliği pek fazla olmaz, hassasiyetleri nisbeten düşüktür ve 3 eksenden ziyade 2 ve 2.5 eksen yazı, gravür, tabela, mezar taşı gibi ürünleri üretmek üzere olan tezgahlardır. Nadiren 4 eksen olabilirse de 5. eksenini hiç görmedim. Elbette benim görmemiş olmam olmadığı manasına gelmez. Bunların işleme alanları frezelere göre ciddi oranda büyük olabilir.

Kısaca şöyle diyeyim; kalıp sektöründe kimse router kelimesini kullanmaz. Daima freze ve mill kullanılır. Marangoz türü biriyle konuşuyorsan ise, freze dediğin zaman bambaşka birşey anlar. Ahşabı şekilli kesen veya kenarlarına chamfer(pah kırma), radyus dönen manual ve basit bir elektrikli aleti anlar. Ancak yine marangoza, router dediğin zaman ise aşağıdaki örnekleri anlar.

Uşak Makina(Router)

Ben bu sıkıntıları, bizzat forumlardan tanıdığımız 33baba ile birkaç kez yaşadım mesela. Kendisinin esas işi marangozluk olduğu için, muhabbet ederken yanlış anladığım veya beynimin gitgel yaptığı olmuştur.

[nightlord]

vay anasini. bu kadar karisik bi durum bu kadar iyi aciklanabilirdi herhalde. ona ragmen mesaji 3 kere falan okumam gerekti. ben router derken marangozlarin freze dedigi aleti anliyormusum. onlarin router'dan anladigina ise cnc router diyorum.

peki Turkiye'de hobi olarak veya atolyelerde kucuk olcekli isler icin mini mill veya micro mill tarzi aletler hic kullaniliyor mu? Bunlara da freze mi deniyor?

[Alco]

peki Turkiye'de hobi olarak veya atolyelerde kucuk olcekli isler icin mini mill veya micro mill tarzi aletler hic kullaniliyor mu? Bunlara da freze mi deniyor?

Bunlara piyasada "masaüstü freze", "masaüstü cnc" veya "masaüstü cnc freze" deniyor. Sahibinden.com için arama kelimeleri verdim sana. Zaten buradan da piyada ne dendiği anlaşılabiliyor. Bunlar kalıp piyasasının döndüğü yerlerde pek satılmaz. Kalıpçıların bir işine yaramaz. Daha ziyade Perşembe Pazarı gibi hırdavatçı veya el aletleri satan yerlerde olur.

Hobiciler arasında Proxxon MF70 Türkiye'de de ünlüdür. Bunun Y ekseni çok kısadır. Bir de biraz daha meraklısı Optümum BF20'yi falan bilir. Sürekli çelik işlemeye gelmez bunlar. Atölyeden ziyade hobicilere uygun cihazlar bunlar. Bir tık üstü olan ISEL firmasının ürünleri iyidir mesela.

Kısaca şöyle diyeyim; step motorlu makinalar atölyede pek tercih edilmez. Servo motor hem hassasiyet hem de tork bakımından atölye tipi işlere daha uygundur. Bir de üstüne circular interpolation sorunlarını eklediğini düşün.

[nightlord]

super. simdi bu bilgiler isiginda umuyorum ki basligin geri kalaninda daha Turkce konusuyor olabilecegim.

Maceralara iki kaynak vererek baslayayim. Asagida gecen King of Random meshur youtube maker'larindan. (Alco "maker" a guzel bir Turkce karsilik var mi). Video'da gecen dokum ocagini ben de yaptim. Yapmam iki deneme aldi. Birinci denemedeki basarisizligin sebebi kum ve paris alciyi elle kararken gec kalmam ve aletin aniden katilasmasi oldu. ikinci denemede matkap ucuna takilan karma uclarindan kullanarak suyu eklerken hizla karistirdim. Boylece topaklasmayi hizlica giderip aceleyle kucuk kovayi icine oturtabildim.

dokum ocagi
ocak ile aluminyum eritme

[Alco]

(Alco "maker" a guzel bir Turkce karsilik var mi).

Biliyorsun bizim buradaki yeni yapılanmamız kapsamında, biz de "maker" ekseninde faaliyetlerde bulunuyoruz. Bu bağlamda, ne yazık ki bu "maker" meselesine epey kafa yormama rağmen güzel bir karşılık bulamadım. Ancak konu açıldığı için en olabilecek olanı da belirtmeden geçmeyeyim:Üretmen

teach=>teacher=>öğretmen
make=>maker=>üretmen

Bir de şöyle bir durum var. Biliyorsun, Fransızlar ve Almanlar bu dil meselelerinde epey tutucudur. Almanlarda "maker" meselesi ne alemde bimiyorum ama Fransızlar telafuzu hafif Fransızcaya çevirerek aynen "maker" şeklinde kullanıyorlar.

Bu arada youtube videolarini direk nasil embed ediyoruz mesaja?

S'si olmayan HTTP linklerini yapıştırman yeterli. Gerisini Retrojen altyapısı halleder

Videolara henüz bakamadım. Bu konuda soru ve yorumlarımı sonraya saklıyorum.

Alüminyumu kendin ertip blok yapmak istemenin sebebini konuşmuş muyduk? Yani elbette maker felsefesi bunu gerektirir ama biraz fazla dibe inmiş olmuyor musun? Özel bir sebebi var mı merak ettim?

[AmonR]

İlginç ve gayet bilgilendirici bir konu başlığı oldu bu.
Her ne kadar bir katkım olamıyorsa da ilgi ile takip ediyorum.

Özellikle güzel Türkçemizde ve de güzide piyasalarımızdaki "freze" terimi sorunsalı hakkında gayet bilgilendirici ve örnekli açıklamalar benim de kafamdaki soru işaretlerini giderdi. Teşekkürler.
Artık hangi sektördeki ustanın freze dediğinde hangi aleti kastettiğini anlayabileceğim.
Aynı kelimeye/terime farklı sektörlerdekilerin yükledikleri farklı anlamlar inanılmaz boyutlara ulaşabiliyor doğrusu.

Biliyorsun bizim buradaki yeni yapılanmamız kapsamında, biz de "maker" ekseninde faaliyetlerde bulunuyoruz. Bu bağlamda, ne yazık ki bu "maker" meselesine epey kafa yormama rağmen güzel bir karşılık bulamadım. Ancak konu açıldığı için en olabilecek olanı da belirtmeden geçmeyeyim:Üretmen

teach=>teacher=>öğretmen
make=>maker=>üretmen

Alcofribas, hocam TDK ile aşık atarsın valla ...
Ben bu terimi pek sevdim doğrusu, umarım yaygınlaşır.
"Maker Faire" yerine "Üretmen Panayırı"; çok güzel bence.

[nightlord]

Alüminyumu kendin ertip blok yapmak istemenin sebebini konuşmuş muyduk? Yani elbette maker felsefesi bunu gerektirir ama biraz fazla dibe inmiş olmuyor musun? Özel bir sebebi var mı merak ettim?

Benim amacim aslinda herhangi bir makine parcasini uretebilmek. Mesela Gingery Lathe parcalari gibi. Bunda da dokum ya tek basina ya da "machining" ile birlikte onemli rol oynuyor. O yuzden dokum isini cozmek istiyorum. Bunu cozmenin ilk projesi olarak da hassas olculu blok hedefini koydum. blogun kabasini dokum olarak elde edip (kalip yapmak kolay olsun diye de blok tercihim oldu), mikron cozunurlukteki son haline de freze ile getirmek niyetindeyim. Yani bu tamamen yeti edinme amacli bir proje. Yoksa mcmaster carr'da hazir aluminyum bloklar oldugunu farkettim.

Ikinci bir nokta da aluminyum hurda'nin cok cikiyor (hatta evden bile) olmasi. bu sekilde onu geri donusumde degerlendirmis oluyorum.

[nightlord]

Dun gecenin macerasi: benim ilk tupgaz ile calisan dokum ocagi burner denemesi.

Yaptigim ilk parti aluminyum eritmede mangal komuru kullanmistim. Malesef eldeki ocak kucuk olunca, icine potayi da koyunca komure az yer kaliyor. komur ocagi dogru sicakliga getirdiginde zaten yarisi yanip bitmis oluyordu. Bu yuzden az miktarda aluminyum eritebildim o sefer.

Bunun uzerine gozumu yakit olarak komur yerine tupgaz'a diktim:

http://www.youtube.com/watch?v=eO8NwseRxSA

bu ve bir grup baska videoyu izledikten sonra dun ilk prototipi yaptim. King of random'in tasarimina benzemekle beraber tam ayni degil. Daha sonra evde fotograflayip buraya da koyarim. Ancak elde mevcut olan dusuk basincli mangal regulatoru ile ilk atesi yaktim ve biraz hava/gaz orani denemeleri bile yaptim.

o burner'i ilk yakarken yasadigim heyecan/korkuyu anlatmak lazim bir elimde gazi acilmis bir grup boru. diger elimde uzun sapli cakmak. hemen yana yangin sondurucuyu falan da hazirladim. ama insan yine de "su cakmagi cakacak ve olecek miyim o an acaba" diye bir korku oluyor. neyse olmedim.

alet de yaklasik 0.4 psi'lik gaz basinciyla bir el mesalesi tadinda yandi. pasif hava girisinin cok yetersiz kaldigini gormek mumkundu. Bu da alevin renginden anlasiliyormus. eger alev sari/turuncu ise daha cok hava istiyor demek. Hava arttikca alev mavilesiyor. Bende atolyede basincli hava hazir oldugu icin hemen diger elimden kontrollu sekilde hava uflemeye basladim. sanirim 10psi bile olmadan en verimli aleve ulastiysam da o hali ile bile yeterince guclu gorunmuyor. ama hava gaz oranini dengelemeye dair hos bir deneyim oldu.

Bir sonraki hedefim, daha yuksek psi destekleyen tupgaz regulatoru ile hali hazirdaki hava sistemime baglanabilen ve hem hava hem gaz basinclarini ayri ayri ayarlayabildigim bir versiyon yapmak.

Tabii bu arada frezeyi kullanarak, hassas delik delme ve dis cekme konularinda gelismeler kaydettim. hatta freze'ye basit bir mod yaparak, yon degistirme switch'i ekledim. boylece dis cekme olayi hayli kolaylasti.

Ama butun bu basamaklarda insanin karsisina yeni enteresan problemler cikiyor ve onlari cozmeyi ogrenince de "haaaa vay be" oluyor insan.

[Alco]

@nightlord

Birkaç husus dikkatimi çekti. Paris alçısı dediğin tam olarak nedir? Alçının bir türü mü? Yani ben; sıva alçısı, tamir alçısı, saten alçı gibi türlerini duydum ama 'Paris alçısını' hiç duymadım. Belki de dedim videoda İngilizcesi 'plaster of paris' olan kavramın Türkçede tam karşılığı 'alçı' diye geçiyordur ve ama sen onu yazarken 'Paris alçısı' diye kullanmışsındır.

Üçüncü videoda adamın muhtelif parçaları birleştirerek yaptığı alete Türkçede 'şalama' ya da 'pürmüz'deniyor olması lazım. Fakat; 'pürmüz' olunca tüple tümleşik hali, sadece uçtan bahsediyorsan ise 'şalama' kullanılır şeklinde bir ayrım da olabilir. Tam emin değilim.

Alçı ile ilgili enteresan bir bilgi de olacaktı. Şöyle ki; eğer tavsiye edilenden daha uzun karıştırırsan ileride dayanıklılık sorunları ile karşılaşabilirsin.

Bu aletleri bizim memleketteki malzemelerle yapmak cesaret ister. Misal; eski yangın tüpünü çelik diye düşünerek pota yapmaya kalkarsan, "aslında çelik değil" veya "çinden gelmiş hurda çelik" gibi bir gerçekle karşılaşabilirsin. Kola kutuları ile beraber pota da erir

Gerektiğinde döküm ocağını BBQ niyetine kullanmak ve işin bitince saksı muamelesi yapmak da zekiceymiş. Sevdim bu adamı

Keyifle takip ediyoruz seni... Nice "haaaa vay be" olmalara diyelim.

Etimoloji ile mekatroniğin harman olduğu forum burası. Değil mi AmonR?

[nightlord]

Saolasin Alcofribas. Evet plaster of paris'i cevirme denememdi. Turkiye'de direk alci olarak bildigimiz seyden farki olabilecegini (daha dogrusu alci'nin alt kumesi olabilecegini) dusunmustum. Nitekim burada drywall dedigimiz icinde "gypsum" olan panellere, Turkiye de alcipan deniyor bildigim kadariyla. gypsum != plaster of paris oldugu icin daha spesifik isim kullanmak lazim belki dedim. Demek ki direk alci diyoruz ogrendigim iyi oldu.

Refractory olarak alci karisiminin cok uzun vadeli bir cozum olmadigini da cok yerde okudum. ozellikle gordugum butun kapaklar bi sure sonra catlamis falan. Ben benim kapagin icine U-bolt'lara ilaveten, ic cember ile dis cember arasinda yaklasik ortadan gecen metal bir cember koydum. daha saglam olacaktir herhalde. henuz bir sorun yok ama evet bir gozum o materyalde.

Salama'yi dun gece bayagi gelistirdim. Daha yuksek basincli (20 psi) tup regulatorum geldi postadan. Jet tube ile gaz borusunun birlesme mekanizmasini asagidaki videodaki sisteme gecirdim. Bu sistem bence king of random'in 4 vida ile ortada sikistirma mekanizmasindan daha saglam. Bu vesileyle diger bir sevdigim youtube kanali olan makin sumthin from nothin ile de tanistirmis olayim sizi

http://www.youtube.com/watch?v=VuXMs7MI8UY

Dun gece salamadan bayagi guclu alev aldim. hem de hava basmadan. hatta hava basarsam daha da epik alev elde edebiliyorum. Dun gece son olarak bazi noktalara JB weld (epoxy kaynak) attim. Hatta bir kac foto da cektim. Bir ara onlari da yukleyecegim buraya.

[Alco]

Peki alçı yerine çimento-harç-beton bağlamında bir bileşik tercih edilmemesinin özel bir sebebi var mı? Ne bileyim; "çimento, normalde taş gibi olsa da ısı dayanımı düşük" gibisinde birşey olabilir mi?

[nightlord]

gingery'nin kitabinda beton ile yuksek isiyi yanyana getirmemek gerektiginden bahsediyor. betonun icinde her zaman bir miktar nem barindirdigi, ve kolay gaz cikisina izin vermedigi icin. Bu neme eger erimis metal sicakliginda birseyler dokunursa, nem hizla genlesip kacacak yer de bulamadigi icin patlamalara sebep oluyormus. Bu yuzden gingery dokum islemini bile mesela beton bir zeminde degilde kumda yapin falan diyor. Tabii youtubede insanlarin haldir haldir beton ustunde calistigini goruyoruz. O yuzden tam bilemiyorum gercekten tehlike tam nedir?