Turlu gereksiz maksatlarla yapilmis bir iki alisveris ve etkileri uzerine bir kisim karisik lakirdim var. Image hosting: Imgur. !!!56k warning!!!
Biliyorsunuz ultimate Retro Game Rig’ ler olusturuyorum ve bu cabalarim esainda bir suru on gorulemez problemle karsilasiyorum. Yazilimsal ya da donanimsal, kagit uzerinde mukemmel gozuken cozumler bile uygulamada sorun haline gelebiliyor. Bu haftanin problemlisi psu.
MD-DOS gosterimin yildizi olan 6 ISA slotlu Celeron sistemin nispeten eski olan 80mm sogutma fanli psu’ sunu yeni bir tane ile degistirmem gerekiyordu. Hazir kasa degistirirken aradan ciksin dedim. Bu yuzden bir sure once satin aldigim Corsair VS450’ den bir tane daha siparis ettim. Bunun guvenilebilir bir fiyat performans psu’ su oldugunu dusunuyorum. Ilk satin aldigimi PIII sistem uzerinde kullaniyorum ve gayet iyi is cikariyor.
Gelgelelim PIII icin harika bir secim olan bu psu Celeron icin o kadar iyi bir secim olmadi. Cunku iki sistemin anakart boyutlari ve kasa hacimleri farkli. Celeron ATX, PIII ise Extended ATX bir ankarata sahip. Dogal olarak sasi boyutlarini buna gore secmistim.
VS450 uzerinde 24-Pin atx guc kablosu, 1 adet 8-pin cpu ve 2 adet 8-pin pci-e guc kablosu var. 4-Pin molex ve Sata guc konktorleriyle tam bir kablo yumagi. Oysa benim bir adet 20-pin atx ve bir kaç adet 4-pin guc konektoru disinda hicbir ihtiyacim yok. Daha psu’ nun kablolari acilmadan ne olacagini kestrebiliyorsunuz, gereksiz bir kablo yogunlugu soz konusu olacak. Kompakt bir kasa icinde kacinmak istedigim bir senaryo bu.
Bu durumda bende “moduler” denen ve kablolarini alet edevat olmadan takip cikarabildigimiz psu’ lara yonelmek zorunda kaldim. Tabii moduler psu' lar da kendi aralarinda ayriliyormus; Moduler ve full moduler. Moduler psu' larda 20/24-pin atx, 8-pin cpu ve yuksek ihtimalle tek bir 8-pin pci-e guc kablosu psu' ya sabit geliyor. Moduler tanimini aslinda geri kalan guc kabloları icin yapabiliyoruz ki, cok anlamsiz. Fakat full moduler olarak tabir edilen psu’ lar benim ihtiyacim olan esnekligi sunabiliyor. Bu psu tipinin meziyeti en basit haliyle adinda sakli.
Seasonic M12 II 620 full modular bir guc kaynagi. Bu gun turkiye pazarinda bulabildigim fiyat/performans orani en yüksek moduler psu. Seasonic marka olarakta oldukca eski. 40 yasindaki firma Commodore dahil bir sürü marka icin psu uretmis. Sanirim 10-13 yildirda turkiye pazarında bulunabiliyor.
Premium komponentler kullanan bu guc kaynagini kargo dahil 535 liraya siparis etmis oldum. Bir Celeron 300 sistem icin fazla gibi gozukebilir fakat calistiracagi donannmlarin her biri rare seyler. Bir kac kurus icin maceraya girmeye gerek yok.
Hacmen formunda bir psu isin keyfi tarafi elbette. Yoksa guvenirlik ve yerlesim sekli disinda cok fazla bir sorunumu cozdugu yok bu haliyle. Bu psu’ nun ayrica varolus amacini yerine getirmesi gerekiyor, ihtiyacim olan gucu de saglayabilmeli. Hayir hayir, 600 kusur watt fazlasiyla ihtiyacimi goruyor. Fakat yinede bir sorun var, evrimsel bir sorun.
Yukardaki fotografta gordugunuz gibi bu atx konektor uzerinde bos* bir pin var. Bunun sebebi gunumuzde kullanilmayan bir guc kanalina ait olmasi, -5 volt’ a. Bir nevi evrimin iskartaya cikardigi islevsiz uzuv gibi. 2002-2003 civari yeni gelen ATX12 1.3 standartiyla ortadan kalkan -5V hatti sadece cok eski ISA kartlar tarafindan kullaniliyordu. Artik hicbir guncel psu’ da bulunmayan bir kacyuz miliamperlik bu hat ISA salotla birlikte yok oldu. Guncel psu’ lu retro rig yorumlarinda sorun cikartmaktan baska bir boka yaramiyor artik.
Elbette bu sorunu da bir regulator devresiyle cozbiliyoruz fakat psu bu degeri kendi uretebilseydi daha mutlu olurdum. Cozume gelirsek, bu ATX psu’ lar icin
https://ebay.to/2IXkNmA , bu da ATX to AT psu cozumlere gore olani
https://ebay.to/2KFupPX Daha siparis vermedigim icin sonuclari hakkinda yorum yapamayacagim. Belki en iyi cozum benim bir regulator devresi yapmam fakat once bir mali gormeliyim.
Boyle bir senaryoda kendi kartlarinizin -5V kanaliyla ilgili sorun yasayip yasamayacaginizi merak ediyorsaniz ISA kartlarinizin B3 kontak noktasina bakmaniz yeterli olacaktir. Bu kontak noktasi bir seylere akim tasiyor gibi gozukuyorsa problem yasama olasiliginiz var. Fakat bu yinede dusuk bir ihtimal zira -5V erken donem ISA kartlarin ihtiyac duydugu bir kanal.
Oradan buradan akim cekme cabalarindan sonra birazda sogutma cozumu uzerine gereksiz konusalim.
Rack sasileri secerken oncelikli kriterim 120mm’ lik intake fan kullanabilmeleriydi. Kart slotlarin onunden iceriye hava penetre edebilecek bu capta bir fan sessiz ve efektif sogutma stratejimin bel kemigini olusturuyor. Hatta sasiler uzerlerinde 120mm’ lik devir kontrollu bir fanla (AVC DA12025B12L) geldi fakat ev ortaminda kullanilacak gibi degil, acayip gurultulu seyler. Bu yuzden bende daha uygun olanlarla degistirmek zorunda kaldim hepsini.
Bir fandan ne isterim ben? Oncelikle performans. Hava sogutmada tasiyabildiginiz hava hacmi neyi ne kadar sogutabileceginizi belirliyor. Birim zamanda ne kadar cok hava tasirsaniz o kadar cok isi transfer etmis oluyorsunuz. Hemen ardindan kabul edilebilir bir gurultu orani. Kimse sac kurutma makinasi kadar gurultulu sogutma cozumuyle mutlu olamaz fakat cok sessiz olacak diye isini yapmayan bir fan almaninda anlami yok. Son olarak kullanim omru. Fanin son nefesini verene kadar karakteristik calisama degerlerini ne kadar uzun koruyabilecegi bir baska onemli konu.
NOCTUA NF-F12 industrial PPC-2000 PWM su asamada beklentilerimi karsilamaya en yakin sogutma fani. 120x120x25mm ebatlarinda, 1700 RPM’ de 71.6 CFM hava tasiyabilen yuksek performansli bir fan. Isini 29.7 dB’ lik gurultuyle yapiyor ki, bu super bir deger. Sasilerin uzerinden soktugum AVC fanin degerlerini referans olarak vermem gerekirse: 2500 RPM / 80.78CFM / 38.5dB.
Degerlere bakarsak Noctuna’ nin 800RPM daha yavas donmesine ragmen gayet yuksek hacimde hava tasidigini goruyoruz. Dusuk devir dogal olarak daha dusuk bir gurultu orani sunuyor. Ses siddeti birimi olan Desibel’ in logaritmik bir olcu birimi oldugunu hatirlatayim. Yani 30dB ile 38dB arasinda ciddi bir konfor farki var.
Tabii daha dusuk ses siddeti degerlerinin tek sebebi devir sayisi degil. Bu ayni zamanda fanin mil yatagi ile alakali. Hatta asil numara orada. AVC guvenirligi kanitlanmis ball bearing kullanirken, Noctua kendi fluid bearing yorumu olan SSO2 diye bir yatak teknolojisi kullaniyor.
Tartismasiz en verimli yatak cesidi ball bearing denilen bilyeli yataklar. Oncelikle cok uzun omurluler (Min 100.000 Saat). Ayrica yuksek sicakliklarda performans grafikleri pek degismiyor. Pozisyon olarak ne sekilde durduklarinin da onemi yok, dikey ya da yatay konumlandirabiliyorsunuz. Elbette zayif taraflari da var, gurultululer ve maliyetleri nispeten yuksek. Data center’ lar icin harika olsalarda ev kullanicisi icin pek cekici degiller.
SSO2 ise daha ileri bir teknoloji. Bunun Noctua’ ya ait bir fluid bearing teknolojisi oldugunu soylemistim fakat aslina bakarsaniz her fluid bearing teknolojisi gibi SSO2’ da bir sleeve bearing uzantisi. Neydi sleeve bearing? Yumusak metal bir yatak, sert bir mil ve aralarinda film olusturabilecek kadar yag. Super sessiz ve ucuz bir fan mili yatagi! Peki isimizi goruyor mu? Goruyor olsaydi fluid bearing diye bir seye gerek kalmayacakti.
Sleeve bearing, maliyetten sonraki en buyuk mucizesi olan sessizligini cok kisa bir sure koruyabiliyor. Bu sure ortam isisina bagli olarak 20.000 – 50.000 Saat arasi, kagit uzerinde tabii. Zamanla hem gurultusu artiyor hem de calisabilirligi azaliyor. Ustelik isi degisimlerine karsi cok duyarli. Dogal olarak stabil bir performans grafigi gosteremiyor. Sadece dikey olarak kullanilabilmesi gibi pozisyonel bir sinirlamasi olmasi ve omrunu doldurunca kitlenip tamamen calismaz hale gelmesi kendisini guvenilmez bir teknoloji haline getiriyor.
Iste fluid bearing burada sahneye cikiyor. Siradan sleeve bearing aliniyor ve daha ileri bir prosesle daha puruzsuz bir mil yatagi yaratiliyor. Ardindan yatagin yuzeyine geometrik kanallar ekleniyor. Bu kanallar sayesinde mil ve yatak arasinda daha kalin bir yag filmi olusuyor. Milin donus hareketiyle olusan basincla yag filmi cok daha dengeli bir sekilde mil ve yatak arasina yayilarak metal yuzeylerin temaslarini minimuma indirgiyor. Teorik olarak mil yag icinde hareket etmis oluyor. Gunumuz hdd’ lerinin tamaminin bu teknolojiyi kullandigini dusunursek guvenilir oldugunu soyleyebiliriz.
Neticede fluid bearing daha az gurultu, daha uzun omur (Ortalama 100.000 Saat) ve daha stabil bir kullanim karekteristigi koyuyor ortaya. Calisma pozisyonu konusunda sanirim hala ball bearing fanlar ustun fakat ev kullanicisi acisindan olumcul bir fark yaratacagini sanmiyorum.
Tabii iyininde iyisi var. Fluid bearing teknolojisinin bir adim otesi diyebilecemiz teknoloji SSO2. Zira Noctua mili sabitlemek icin ayrica manyetik alan kullaniyor. Boylece daha dengeli hareket eden mil yatagina daha az yuklenmis oluyor. Bu manyetik sabitleme teknolojisinin Sunon’ un Maglev' iyle (Magnetic Levitation) bir benzerligi var mi bilmiyorum ama 150.000 Saat ortalama kullanim omru iddiasi ball bearing fanlarin bile zorlayacak seviyede.
Son olarak maliyetten bahsedelim. Ne yazik ki fluid bearing tabanli fanlarin hepsi pahalilar cunku uretim prosesleri diger fanlara gore cetrefilli. Toplamda uc fan bana 480 liraya mal oldu. Nereden alisrsaniz alin sonuc pek degismeyecektir.
Bu arada bir kasa degitirme klasigi olan kol bacak kesme faslini es gecmedim elbette. Fakat kesigin sebebi kasa degil. Eskindendi o her kosesi bubi tuzagi gibi olan kasalar. Acaba kan kan kaybindan bayilmadan once kasayi kapatabilecekmiyim gibi endiselerle acele ederdik, ettikce daha cok kesilirdik. Neyseki yeni turkiye' de oyle seylere yer yok artik. Gunumuzdeki kasalarin kalitesi ve isciligi cogu orta segment arabaninkinden bile daha iyi. Hayir, bu kesigin sebebi kagit. Kasanin karton ambalajinin yaptigi bir kesik. Her kagit kesigi gibi gorundugunden fazla aci veriyor
Peki bu korkunc kesik beni durdurdu mu? Hayir. Neden? Cunku Salvelox bant kullaniyorum. Bir yerim uf olsunda Salvelox yapistirayim dedigim gunler olmustur hatta. Salvelox... Digerleri sadece bant!
(*) Guncel psu' larda bu pin GND olabiliyor.
