Herkese merhaba, yakın zamanda elime geçen ve pek de aşina olmadığım Macintosh SE FDHD modelinin tamir sürecini dilim döndüğünce özetlemeye çalışacağım.
Ama önce bu tamir süresince yaptığım araştırmalar esnasında sıkça karşıma çıkan standart ve ciddiye alınması gereken uyarıyı aktaracağım.
UYARI: BU TAMİR İŞLEMİNDE CRT EKRANIN SÖKÜLMESİNİ VE ARKASINDAKİ SAPTIRMA BOBİNİNİN ÇOK YAKININDA ÇALIŞILMASINI GEREKTİREN İŞLEMLER VARDIR, GÜVENLİK AÇISINDAN CRT'NİN UYGUN ŞEKİLDE DEŞARJ EDİLMESİ GEREKİR, AKSİ HALDE CİDDİ YARALANMA HATTA ÖLÜM TEHLİKESİ VARDIR. KONUYLA İLGİLİ BİLGİNİZ YOKSA PROFESYONEL YARDIM ALMANIZ ÖNERİLİR.Artık uyarıldınız. Başlayalım. Makina ilk geldiğinde çalışıyordu, açınca normal "bong" sesi geliyor ancak hard disk'i görmüyordu, ekranda sürekli disket takın anlamındaki soru işareti görünüyordu, bir ara makinayı bu vaziyette açık unutup 10 dakika sonra döndüğümde sistemin normal şekilde boot ettiğini gördüm, ilk aklıma gelen yılların etkisiyle elektrolitik kapasitörlerin bozulduğu biraz ısınınca can havliyle makinanın çalıştığı oldu (ama sorunun bununla ilgisi yoktu bunu daha sonra ele alacağız).
Öncelikle tüm makinayı söküp güzelce temizledim, toplamda 1 adet 1uf 50v ve 10 adet 33uf 16v 'dan oluşan anakart (apple buna logic board diyor) üzerindeki tüm elektrolitik kapasitörleri yeniledim. Bu esnada bir 1n4001 diyotun patladığını ve pcb'yi epeyce kararttığını fark ettim, tam da hdd'nin bağlı bulunduğu scsi portunun dibindeydi acaba sorumlu bulunmuş muydu?
Bozuk diyotu söküp patlamanın etkisiyle açığa çıkan is ile kararmış pcb'yi isopropil alkol ile iyice temizledim, bölgedeki devre yollarını continuity test yaparak kontrol ettim ve sağlam olduklarını teyit ettim. Yerine elimdeki 1n4007'yi taktım, sorun başkaysa belki yine patlar düşüncesiyle distans kullanarak pcb'den biraz uzaklaştırarak monte ettim.
Bios pili (mac'te PRAM deniyor) akmamıştı bu iyi haber ama boş pil ile makinanın boot ederken sorun yaşadığını okudum, yeni pili de taktım ve çalıştırdım ama aynı sorun devam ediyordu, makina ancak uzun süre açık kaldıktan sonra boot ediyor, sonrasında normal çalışıyordu. Bu esnada normal çalışırken birden makinanın sesi gitti, kapatıp açtım bong sesi yok, üstüne bir de siyah beyaz kareli bir ekran ve boot etmeyen bir makina sahibi oldum. İşler iyice sarpa sarmaya başlamıştı.
Anakartı tekrar söktüm gözle görülür bir sorun gözükmüyor, yeni taktiğim diyot da sağlam, arada bir sürü kaynağı inceliyorum, ram hatası, rom hatası vs. bir sürü kafa karışıklığı arasında en son sisteme gücü dağıtan analog board ve gücü sağlayan psu'yu elden geçirmeye karar verdim. CRT'yi uygun şekilde deşarj ederek analog board'u ve bağlı bulunduğu psu'yu ayırdım. Her ikisinin de kapasitörlerini yeniledim.
Analog board kapasitor listesi:
- 22uf 50v
- 33uf 16v
- 10uf 160v
- 4700uf 16v
- 220uf 16v (2 adet)
- 1000uf 16v
- 100uf 25v (4 adet)
- 3.9uf 35v kutupsuz (bunu bulmak zor olduğundan bulabildiğim 3.9uf 250v olanı taktım, biraz iri olduğu için yerine olmadı ama bir şekilde yerleştirdim)
Psu'nun kapasitör listesini kaybettim ama çoğu kolay bulunan türde, sadece 1 adet 620uf 400v değerinde büyükçe bir kapasitör var piyasada bulmak güç onun yerine 680uf 400v bulup onu kullandım, dikkat etmeniz gereken kapasitörün yüksekliği 4,5cm'den büyükse psu'nun kapağı kapanmıyor, kapak aynı zamanda sogutucu aluminyum bloklara vidalanıp soğutma görevine destek olduğu için açık kalsın ne var deyip geçmeyin uygun ebatta kapasitor bulun.
Yine de bu aşamada yılların yıprattığı orijinal psu'ya fazla güvenemediğim için kenarda duran bir atx psu'yu dönüştürerek geçici olarak kullanma kararı aldım. Bunun için atx güç kaynağının 24pin anakart bağlantı soketini budayıp mac ile uyumlu olacak şekilde 10pin'e düşürdüm, gerekli olan -12v, +12v, 5v ve gnd kablolarını orijinal psu'nun pinleri ile aynı olacak şekilde düzenledim, güç kaynağının arkasındaki anahtardan açıp kapatabilmek için anahtarlama vazifesi yapan yeşil kabloyu güç kaynağının pcb'si üzerindeki gnd hattına bağladım. Kabaca pinleri mac ile uyumlu eski tip bir at güç kaynağı elde etmiş oldum. Bu aşamalarda başvurduğum çeşitli kaynakların linklerini aşağıya bırakırım ama elektrik işlerinde ne yaptığınızdan emin değilseniz yine en baştaki uyarı geçerlidir.
Artık neredeyse yepyeni bir güç kaynağı ve dağıtım hattına sahip olarak her şeyi bir araya getirdim ve güç düğmesine bastım veee.... yine sonuç yok
aynı siyah beyaz damalı ekran karşımda.
Arada yaptığım araştırmalarda bu tip bir hata durumunda ses chip'inin 7 ve 15 no'lu bacakları arasına 1k ohm direnç bağlayarak "pull up" denen bir işlem yapılması gerektiğini okumuştum, tarif edildiği şekilde direnci bağladım ve işe yaradı, siyah beyaz damalı ekran gitti normal açılış ekranı geldi ama makina hala hard diski görmüyor ve sesi de çıkmıyordu.
İşte şu anda tamiratın bana en ilginç gelen kısma geliyoruz. Bu aşamada
@Alcofribas hdd'nin çalıştığından emin olmam için bir scsi kartı ile pc'de deneme fikrini verdi, bir scsi kartı bulup hdd'yi pc'ye bağladım, pc diski sorunsuz şekilde görüyordu. Birden
@Ref "saçma sapan bir macintosh hard disk tamir videosu buldum" diyerek şu linki gönderdi
https://www.youtube.com/watch?v=x4cDzZWdEoYBu videoya göre hdd kafasının çarptığı minik lastik tamponlar zamanla eriyor ve adeta zamk kıvamına gelerek kafayı yapıştırıp hareketini engelliyordu. Ameliyat eldivenlerimi giyip hdd'nin kapağını dikkatle açtım, tıpkı videoda anlatıldığı gibi kafa yapışmıştı. Hummalı bir çalışma ile erimiş lastikleri temizledim, kesinlikle eldiven kullanmalısınız keza yapıştığı yerden çıkmıyor. Temizlemeden önce bu lastik tamponların kabaca 8mm çapında olduklarını ölçtüm. Delik ölçüleri benzer olan musluk contalarından alıp uzunca bir civataya dizip sıkıştırdım, bu "düzeneği" şarjlı matkaba taktım ve hem matkabı hem zımpara makinasını çalıştırarak contaları 8mm çapına düşürdüm. (aslında zımpara makinası şart değil, şarjlı matkap zaten dönüyor düz bir zemine koyduğunuz zımparaya bastırarakta yapilabilir) Yeni tamponları HDD'nin güçlü mıknatıslarının muhalefeti eşliğinde dikkatlice yerlerine taktım. bu esnada diskin yüzeyine iki adet toz tanesi düştü onları da kulak temizleme pamuğu ile aldım ve kapağını kapattım.
Diski makinaya takıp çalıştırdım, o eski aşina olduğumuz tıkır tıkır şarkısını mırıldanarak çalıştı ve sorunsuzca boot etti
Doğrusu pek umudum yoktu çünkü bir hdd'yi mıknatıslarına kadar söküp toplayınca çalışmasını beklemiyordum, burada biraz şansım yaver gitti sanırım.
Geriye sadece ses çıkmama sorunu kaldı, makina sapasağlam çalışıyor ama ses çıkmıyordu, bir umut bir yerinde pas oluşmuştur diye anakartı sirkeli suya yatırdım, sirke üzerinde kalıp zamanla korozyona sebep olmasın diye de iyice yıkadım kuruttum, bu da işe yaramadı. Laf arasında yine
@Ref "bir de ses çipinin etrafındaki bileşenleri kontrol et" dedi. Ref ara ara gelip epey kilit tavsiyeler veriyor bunu fark ettim, belki de apple'ın eski logosundaki renklerle spectrum'un logosundaki renklerin benzerliği dolayısıyla konuya bir hakimiyeti var bilemiyorum
Son bir gayretle elimde ölçü aleti ses çipi çevresindeki dirençleri ölçmeye başladım. Tesadüf biri hiçbir değer göstermedi, bir bacağını pcb'den ayırıp tekrar kontrol ettim yine yok, evreka!!! (aslında beni bunca uğraştırdıktan sonra orada evreka demedim başka bir şey söyledim ama buraya yazamadım tabi
) Renklerine göre 560k ohm değerindeki R5 pozisyonunda bulunan direnci yenisiyle değiştirdim.
ihtimal daha önceki kareli ekran sorununun sebebi de bu bozuk direnç olmalıydı, burada da
@Blockmind 'ın "mini çakallıklar"
kapsamındaki önerisi doğrultusunda daha önce ses chip'ine taktığım 1k ohm pull up direncinin bir bacağını sökerek devreden çıkardım ve anakartı yerine taktım. Güç düğmesine bastım ve "BONG!!!" meşhur açılış sesi geldi. Böylece Mac'in son sorunu da çözülmüş oldu.
Ses chip'indeki 1k dirence ihtiyaç kalmadığı anlaşıldığından tamamen söktüp attım, test amaçlı geçici atx güç kaynağı yerine önceden recap yapıp kenara koyduğum orijinal güç kaynağını da yerine takıp denedim ve çalıştığından emin oldum. Ve her şeyi bir araya getirip kapağını kapattım. Doğrusu derin bir oh çektim, çünkü bir şeyin arızasını bulamamak aşırı şinir bozucu geliyor.
Bu süreçte fikirleriyle katkıda bulununan ismi geçen geçmeyen tüm değerli arkadaşlarıma teşekkür ederim. Aşağıda faydalandığım bazı linkleri veriyorum. Kalın sağlıcakla
https://www.youtube.com/watch?v=nSZ8QsNUxDM (mac psu recap işlemi)
https://www.youtube.com/watch?v=hiN7mP9iQxA (atx psu macintosh adaptasyonu işlemi)
https://bylenga.ddns.net/index.php?page=SE_ATX.php (yine atx psu macintosh adaptasyonu işlemi, bu link bende vpn ile açılıyor)
https://bylenga.ddns.net/SE30%20repair.html (macintosh se genel hata bulma rehberi, bu da aynı site vpn ile açılıyor)
