Oric ailesine ait bilgisayarlar ve genel tarihçesi

[Pe@ceR]

Foruma katılmamla birlikte Oric hakkında bu bölümü açan yönetici arkadaşlara teşekkür ederek başlayayım söze

1980'li yıllarda hepinizin bildiği gibi hepsi birbirinden bağımsız ve uyumsuz bir sürü bilgisayar markası ülkemiz ve dünyada satıştaydı. Buradaki hemen herkesin adını duyup gördüğü bildiği cihazların yanı sıra çok az insanı bilip kullandığı sınırlı sayıdaki bilgisayarlar da vardı.

Oric, o dönemin nispeten popüler bilgisayarları arasında yer alan ve kendine özgü niteliklere sahip bir ingiliz orijinli bilgisayar idi.


"Oric International ltd" şirketi 1983 yılında adında "Oric-1" adını taşıyan ilk bilgisayarını piyasaya sürdü. "Oric" ismi "microcomputer'in micro kelimesindeki harflerin karıştırılıp "m" harfinin düşmesinden elde edilmiş bir kelimeydi.

Oric adını 83'de duymamızdan önceki gelişimini de bilmek gerek. Oric'in asıl temelleri 1979 da kurulmuş olan Tangerine bilgisayar sistemlerinden geliyor. O dönemde meyva isimli bilgisayarlar revaçta olduğundan elma (apple), kayısı (apricot) gibi bilgisayarların yanında Tangerine (Mandalina) adı seçilmişti. Şirketin ilk kurucularının (Dr. Paul Johnson, Nigel Penton ve Mark Rainer ) aslında Apple adını seçmek istediklerini ama 1977 de Wozniak'lar Apple ismini tescil ettirdikleri için mecburen mandalina'da karar kıldıklarını biliyoruz. 2 yıl daha önce kurulsa idi bugün Oric yerine Apple bilgisayarından bahsediyor olabilirdik.

Aynı süreçte "Spectrum" ismi için de patent dairesine başvuran Tangerine'ciler Spectrum adını fazla jenerik bulunması nedeniyle alamayınca Tangerine'de karar kıldılar. Sinclair Spectrum ise tek başına verilmeyen "spectrum" adını başına Sinclair koyarak sonradan almıştı.

Tangerine ilk olarak TAN1648 VDU (Visual Display Unit) isimli cihazı ile kendini duyurmuştu. Akabinde ilk 6502 işlemcili  Microtan 65 veya M65 i geliştirdiler.



Microtan Özellikleri:

    - NMOS 6502 CPU, 750 kHz işlemci hızında çalışıyordu.
    - 1 Kilobyte RAM,hem ekran görüntü alanı hem program hafızası olarak kullanılıyordu.
    - 1 Kilobyte ROM ise program monitörü olarak isimlendiriliyordu. İşletim sistemi kavramı henüz yoktu.
    - Ekran 32 harf x 16 satırdan oluşuyordu.



1983 yılında şirketin özellikle sinclair spectrum karşısında tutunacak kalitede yeni ve daha ucuz bir bilgisayar geliştirme politikası ile Oric-1 doğdu.

Oric-1 Sinclairs ZX Spectrum gibi 1 MHz 6502A CPU ve 16K veya 48K RAM ile piyasaya sürüldü.  16 K versiyonu 129 , 48k versiyonu 169 sterlin ile spectrumdan bir miktar daha ucuzdu.

Sinclair'den farklı olarak Oric, 3 kanal ses 1 kanal gürültü olmak üzere 4 kanallı kaliteli ses çipi ile kendini gösteriyordu. Text modu dışında düşük ve yüksek çözünürlük olmak üzere 2 grafik ekranına sahipti. Spectrum, C64 gibi bilgisayarların karşısında sprite özelliği yoktu ancak grafik ekranın her satırında ayrı renk kullanılabilmesi ile avantaj sağlamaktaydı.

Cihazın Disket sürücü, yazıcı gibi çevre ürünlerine izin veren ekspansiyon çıkışı, televizyonda görüntü alınmasını sağlayan RF modülatörü ve teyp kasetlerine kayıt imkanı sağlayan ses giriş-çıkış ünitesi bulunmaktaydı.

1983 de ingiltere'de 160,000 , fransa'da  50,000 adet Oric-1 satıldı ve fransada o yılın en çok satılan bilgisayarı oldu.


Oric-1 sistemindeki birtakım buglar nedeniyle sıkıntılar yaşadı. Özellikle teybe kaydedilen programların yüklenmesindeki hata düzeltme sıkıntısı, klavyesinin kullanışsızlığı nedeniyle 1984 de Oric Atmos geliştirilerek hatalardan düzeltilmiş ROM'u ve sempatik ve kullanışlı klavyesi ile piyasaya sürüldü.

Aynı süreçte Oric için modem, joystick, printer gibi yan donanımlar da geliştirildi ve program şirketlerince binlerce Oric Atmos oyunu üretildi.

Oric-1 ile sıkıntı yaşayan şirket, Atmos sayesinde piyasaya tutunup söz sahibi olmayı başardı.



Piyasada adını duyurup ingiltere ve fransa başta olmak üzere avrupada binlerce cihaz satan Oric, 1985 yılında fransa'nın Eureka şirketine satıldı ve 86'da Stratos ve Telestrat isimli yeni makineler üretti. 1987'de telestrat 2 duyurulmasının ardından şirket tekrar ingilizlere satılsa da daha sonrasında piyasada tutunamayıp iflas ederek piyasadan çekildi.

İngiliz ve fransızlar dışında yugoslavya'da üretilen 64 kb RAM kapasiteli Oric Nova 64 ve Bulgaristan'da üretilen Pravetz 8D bilgisayarları da 10 binden fazla satarak Oric tarihçesinde yerlerini aldılar.



Oric 1 ve Atmos 48 K olarak isimlendirilseler de aslında 64 Kbyte hafızaya sahiptiler. Hafızanın 16 Kb'Lık kısmı ROM için arıldığından kullanıcıya 48 K lık boş alan bırakıyordu. Piyasada Commodore 64 , 64 kilobyte hafızaya sahip olmakla övünse de aslında kullanıcıya bıraktığı RAM miktarı Oric'den çok daha azdı. Oric disket sürücü ile birlikte kullanıldığında işletim sistemince kullanılan 16 kb'lık kısım da RAM'e aktarılarak hafızanın tamamı olan 64 kb programlama için kullanıcıya açılabiliyordu.

Oric'in 1983 den 1987 ye kadar süren kısa ömrü boyunca çok başarılı oldu. Sayısız kitap ve döküman satışa verildi. Birçok dergide Oric hakkında bilgiler ve programlar yayınlandı. Ülkemizde de bolca rağbet gördü. Bilgisayar oyun dükkanlarında kullanıldı. Bilgisayar kursu veren şirketler Oric üzerinden dersler verdiler. Bugün hala istanbulda bilgisayar üzerine faaliyet göstermekte olan Albim firması türkiyede Oric distribütörlüğünü yapmıştı. O süreçte Türkiye'de de Oric için türkçe bir dergi çıkarıldığını biliyorum ancak tesadüfen elime geçen tek sayısı dışında devamlılığı hakkında fikrim yok. Oric üzerine yazılan kitaplardan da manuel dışında Türkçe'ye çevrilen bir kitap varlığı hakkında fikrim yok.

Oric'in ticari anlamda piyasadan çekildiği tarihten sonra da aslında Oric yaşamaya devam etti. Yayın hayatını o zamandan beri ve halen sürdüren ingilizce ve fransızca aylık dergiler bulunmakta. Oric kullanıcıları Oric'in donanımını yıllar içinde daha ince özellikler iile keşfederek bugüne kadar yazılım geliştirmeye devam ettiler ve etmeye de devam ediyorlar. Hatta 1987 ye kadar üretilen oyunlardan çok daha detaylı ve kaliteli olan yazılımlar son 10 yıl içinde geliştirildi. İnternetin yaygınlaşması sonrası dünyanın bir çok ülkesindeki Oric kullanıcıları bir araya gelerek her yıl buluşmalar ve yazılım partileri veriyor yeni oyunlar geliştiriyorlar. Şahsım adına bu yazılım projelerinden bazılarına da katılarak destek olup 1995 den bu yana olan süreçte dünya Oric'çileri arasında ülkemizin de adını duyurmak için elimden geleni yaptım ve yapmaya da devam etmekteyim

[Alco]

Hayırlı olsun diyelim yorumlara başlayalım.

Oric adını 83'de duymamızdan önceki gelişimini de bilmek gerek. Oric'in asıl temelleri 1979 da kurulmuş olan Tangerine bilgisayar sistemlerinden geliyor. O dönemde meyva isimli bilgisayarlar revaçta olduğundan elma (apple), kayısı (apricot) gibi bilgisayarların yanında Tangerine (Mandalina) adı seçilmişti. Şirketin ilk kurucularının (Dr. Paul Johnson, Nigel Penton ve Mark Rainer ) aslında Apple adını seçmek istediklerini ama 1977 de Wozniak'lar Apple ismini tescil ettirdikleri için mecburen mandalina'da karar kıldıklarını biliyoruz. 2 yıl daha önce kurulsa idi bugün Oric yerine Apple bilgisayarından bahsediyor olabilirdik.

Yahu bu isim seçme mevzusu tam Türk modeli olmuş. Demek o tarihte Yu-Ma-Tu'dan haberleri olsaydı bugün Oric yerine Pa-Ni-Ma Atmos gibisinden bir modelden bahsediyor olacaktık.

Tangerine ilk olarak TAN1648 VDU (Visual Display Unit) isimli cihazı ile kendini duyurmuştu. Akabinde ilk 6502 işlemcili  Microtan 65 veya M65 i geliştirdiler.

Microtan 65 acaba ithal yoluyla girmiş midir Türkiye'ye merak ediyorum. Münferit olarak gelmiştir mutlaka ama resmi veya yarıresmi bir hareket olmuş mudur?

Cihazın Disket sürücü, yazıcı gibi çevre ürünlerine izin veren ekspansiyon çıkışı, televizyonda görüntü alınmasını sağlayan RF modülatörü ve teyp kasetlerine kayıt imkanı sağlayan ses giriş-çıkış ünitesi bulunmaktaydı.

Amstrad'ın disket sürücüde 3" i seçme sebebi ucuz olmasıymış. Acaba Oric'te de bu tarz bir seçim mi yapılmış. Bu konuda bilgin var mı?

1983 de ingiltere'de 160,000 , fransa'da  50,000 adet Oric-1 satıldı ve fransada o yılın en çok satılan bilgisayarı oldu.

Fransa gerçekten enteresan bir memleket, Amstrad da Oric de krallar gibi karşılanmış ve yaşamış burada. Kendi ülkelerinde görmedikleri kadar hürmet ve katma değer görmüşler. Enteresan olan ise adamların bizzat kendi ulusal markalarının da olması ve pek çok konuda çok tutucu olmaları.

Piyasada adını duyurup ingiltere ve fransa başta olmak üzere avrupada binlerce cihaz satan Oric, 1985 yılında fransa'nın Eureka şirketine satıldı ve 86'da Stratos ve Telestrat isimli yeni makineler üretti. 1987'de telestrat 2 duyurulmasının ardından şirket tekrar ingilizlere satılsa da daha sonrasında piyasada tutunamayıp iflas ederek piyasadan çekildi.

Commodore İngiltere'nin başaramadığını bunlar başarmış demek ki...

İngiliz ve fransızlar dışında yugoslavya'da üretilen 64 kb RAM kapasiteli Oric Nova 64 ve Bulgaristan'da üretilen Pravetz 8D bilgisayarları da 10 binden fazla satarak Oric tarihçesinde yerlerini aldılar.

Klonların bu kadar kaliteli durması ve bu kadar satabilmesi de ciddi bir başarı. Fakat daha önce başka bir başlıkta anlatmıştım; Yugoslavya ile ilgili bir belgeselde Amstrad üzerine yazılmış kitaplar görmüştüm. Sonuçta şöyle veya böyle, bir şekilde üretmişler adamlar.

O süreçte Türkiye'de de Oric için türkçe bir dergi çıkarıldığını biliyorum ancak tesadüfen elime geçen tek sayısı dışında devamlılığı hakkında fikrim yok. Oric üzerine yazılan kitaplardan da manuel dışında Türkçe'ye çevrilen bir kitap varlığı hakkında fikrim yok.

Oric için Türkçe bir dergi mi? Hiç duymadım. Sakın bu fanzin veya User Club türü bir bülten falan olmasın. Yani her türlüsü takdiredilesi olur ama... En kısa zamanda kapak, önsöz, içindekiler falan gibi birkaç bölümünü görsek ne güzel olur. Hatta tamamı taransa daha da güzel olur
Tabi şeyde dikkatimden kaçmıyor: Bu nasıl bir şans kardeşim? Şans eseri ele geçen Oric dergisi, şans eseri yağmurdan kurtarılan Oric disket sürücü   İnsanın imrenmekten başka birşey gelmiyor elinden

Algıda gayet seçici bir şans!

İnternetin yaygınlaşması sonrası dünyanın bir çok ülkesindeki Oric kullanıcıları bir araya gelerek her yıl buluşmalar ve yazılım partileri veriyor yeni oyunlar geliştiriyorlar. Şahsım adına bu yazılım projelerinden bazılarına da katılarak destek olup 1995 den bu yana olan süreçte dünya Oric'çileri arasında ülkemizin de adını duyurmak için elimden geleni yaptım ve yapmaya da devam etmekteyim

Evet, internetin biz gariban 8bitçileri biraraya getirmek konusunda büyük faydası var. Biz de bu yaştan sonra geçmişin acısını çıkartıyoruz işte

Ben sanki bir Türk ismi daha gördüğümü hatırlıyorum Oric hakkındaki mesajlarda. Senin tanıdığın birileri var mı?

[Pe@ceR]

İsim konusunda Oric şanssızmış gerçekten   Madem Micro'dan bir şeyler türeceteksin Ormic, Comir, Moric, Romic de olurmuş. M nin günahı neydi   Belki de adını "Micro" koymak istediler. İsim tecilinde Spectrum gibi Micro için de "çok jenerik bir isim, marka adı olamaz" yanıtı alınca kızıp Micro'dan Oric türetmiş olabilirler. Abisinin adı "Microtan" olunca yeni bilgisayara da Micro adını koymak istemişlerdir diye teori yürütüyorum. Hani bazen bir web sitesine üye olma istersin de seçtiğin kullanıcı adını kabul etmez, akla ilk gelen bir şeyler yazarsın o adın kalır sonra, böyle bir şey olmuş belli ki

Microtan ile ilgili internetten topladığım bilgiler dışında hiç bir bilgim yok ne yazık ki.

3" diskler konusunda çok fazla bilgim yok. c64.gen.tr de de benzer bir mevzu hakkında konuşmuştuk. Sadece zamanında hangi formatın tutacağı bilinmediğinden tercih edilmiş ama 3 çeyrek'ler tutup gitmiş.

Disket sürücü ile boot edilince tamamen farklı bir ortam geliyor karşınıza. Zaten metalik bir konuşma sesi ile Oric sizi "Oric Micro disk system" diye konuşarak selamlıyor. DOS disketindeki işletim sistemi yüklenince normal oric basic'de olmayan birçok yeni komutun eklendiği üst düzey bir arabirimle karşılaşıyorsunuz. (program satırlarının RENUMBER ile otomatik sıralanması, disket erişimi sağlayan DIR, COPY gibi komutlar, HIRES (Grafik ekran) için yeni birkaç grafik komutu gibi eklentilerle bir anda bambaşka bir bilgisayar olabiliyor.

Hatırlamışken belirteyim, bugünkü PC DOS ortamında kullanılan birçok komutun ilk defa kullanıldığı bilgisayar da Oric. (DIR, COPY, FORMAT gibi)

Ufak modifikasyonlarla PC ye 3" oric disket sürücüsünü bağlamak /  Oric'e 3"'e paralel olarak PC disket sürücüsünü bağlamak mümkün. ama hiç denemedim, deneyemedim, elimdeki yegane ve hazine değerindeki sürücüyü yakmaktan korktum.

Fransa konusuna gelince : Keşke hiç fransızlara satılmasaymış. Çünkü ingiliz malı iken üretilen yazılımlar hep ingilizce imiş ve tüm avrupa ve dünyaya hitap ediyormuş. Ama fransızların dil konusundaki takıntıları nedeniyle fransızlara satıldıktan sonra firmalar sadece fransızca oyun ve yazılımlar üretmişler. Haliyle bütün ilgi sadece fransada odaklanmış ve devamı gelememiş. Her ne kadar fransızlar Oric'e çok ilgi gösterse de bence Oric'in sonunu getiren olay fransızlara satılması olmuş.

Dergi derken zaten elime geçen de el boyutlarında dediğin gibi user club bülteni gibi bir şeydi. İçinde birkaç kısa program, kullanıcı mektuplarına verilen yanıtlar, birkaç oyun reklamı, oric romundaki basic komutlarının birkaçının makine dili ile CALL komutuyla çağırma adresleri gibi şeylerdi. Yanlış anlaşılmasın gerçek bir dergi diyemem ama en azından böyle bir şey vardı.

Oric'in türkiye distribütörlüğünü dediğim gibi Albim isimli bir bilgisayar şirketi yapıyordu. Hatırladığım kadarıyla bu dökümanda Albim'in de imzası vardı. Onların yarattığı bir bülten de olabilir. Az önce Albim'e mail atıp ellerinde Oric'e dair ne var ne yoksa talip olduğumu söyledim. Dergi konusunda da bir bilen çıkar mı diye sordum. 30 yıl öncesine dair birşeyler hatırlayan varsa cevap verecekler mi bakalım..

Benden başka türk oric kullanıcısı mevzusuna gelince, belki hala Oric hayranı eski Oric kullanıcıları vardır da hala aktif olarak kullanan bilmiyorum. Ekşisözlük'te "Oric" nicki ile yazan bir arkadaş var mesela.

[Pe@ceR]

Az önce Albim'den Satış müdürleri Sönmez bey'den bir yanıt geldi ve bir zamanlar bir dergi çıkardıklarından bahsetti. Ellerinde orice dair donanım ya da döküman konusunda pek yardımcı olamayacaklarını ama dergiyi çıkaranın patronları olduğunu söyledi. Ben de kendimden şüphe ettim acaba gerçekten böyle bir dergi gördüm mü yoksa 30 yıl öncesine dair bir hayale ya da rüyaya mı aitti diye ama en azından böyle derginin varlığını doğrulamış oldular

[hades]

İstanbul'dayım, oturduğum mahalle Ataşehir'e bağlı.
.....ve Albim'e olan uzaklığım arabayla 5 dakika

[Pe@ceR]

Eğer herhangi bir dökümantasyon ya da donanıma erişebilirlerse haber veririm o zaman

[ExtMod]

Oric 1 ve Atmos 48 K olarak isimlendirilseler de aslında 64 Kbyte hafızaya sahiptiler. Hafızanın 16 Kb'Lık kısmı ROM için arıldığından kullanıcıya 48 K lık boş alan bırakıyordu. Piyasada Commodore 64 , 64 kilobyte hafızaya sahip olmakla övünse de aslında kullanıcıya bıraktığı RAM miktarı Oric'den çok daha azdı.

Aslında aynı Oric gibi Spectrumda 64K hafızaya sahipti ve kullanıcıya kalan hafızası Commodore'dan büyüktü. Bence akıllı bir işletmeci RAM'i ROM'u karıştırmadan bunları Spectrum 64, Oric 64 adıyla piyasaya sürebilir, bilgisayarın özelliklerini listelerkende 64K hafızanın 48'inin RAM'a 16'sının ROM'a ayrıldığı belirtilebilirdi. Böylelikle hem tüketiciye doğru bilgi verilmiş olur, hemde satışlar katlanabilirdi. Zira o dönemde bilgisayar konusunda hiçbir halt bilmeyen tüketiciler, sadece 48K, 64K meselesine takılıp Commodore tercih ediyorlardı. Eğer bu makinalar söylediğim gibi isimlendirilmiş olsaydı şartlar daha farklı olurdu. Düşünsenize Commodore 64'e karşı Spectrum 64 veya Oric 64. Bence bu ayrıntı bile Spectrum'a veya Oric'e tüketicinin bakış açısını değiştirmeye yeterdi.

[Pe@ceR]

Oric Atmos 48K Computer Advert


Aslında Oric bu durumu vurgulamak adına bazı girişimlere başvurmuştu. Bu 48-64 çelişkisi hakkında your computer dergilerinde gördüğüm 2 sayfayı kaplayan kocaman reklamlar ve yukarıdaki gibi tv reklamları ile vurgulamaya çalıştılar. Yine de tutunamadık demek

Bunlar da your computer dergisinden bulduğum 2 Oric reklamı. İkisinde de hafızasının genişliğine dair vurgu var.

[Ref]

İsim konusunda Oric şanssızmış gerçekten   Madem Micro'dan bir şeyler türeceteksin Ormic, Comir, Moric, Romic de olurmuş. M nin günahı neydi

Marka üretiminde marka isminin içinde "o" harfi barınması ve tercihen tüm ses içerisinde ağzın kapatılmaması markanın akılda kalıcılığını arttırdığı kabul edilir.

Örn. Sony, kodak, toyota, corolla, corsa, reno, pejo, xbox, 3do, nintendo, android, doblo, retrojen(evet efenim düşündük koymadan önce) vs. vs.

Disket sürücü ile boot edilince tamamen farklı bir ortam geliyor karşınıza.

Enteresan, bu durumda sürücü üzerinde ayrı bir rom var demektir. Spectruma microdrive bağladığınızda da rom'un 8kb'lık kısmı gölgelenir. Burda 4-5 tane ekstra microdrive komutu basic'e eklenir.

Oric-1 Sinclairs ZX Spectrum gibi 1 MHz 6502A CPU ve 16K veya 48K RAM ile piyasaya sürüldü.

Karışıklık olmaması için düzelteyim, zx spectrum'da 3.5mhz'lik bir z80 işlemci vardır. c64'de de 6502 türevi bişey vardır. Oric ikisinin arasındaki yolu yercih etmiş.

Piyasada Commodore 64 , 64 kilobyte hafızaya sahip olmakla övünse de...

Bu cümleye sıkça rastlıyorum. Fakat biliyorum ki c64'ün rom'u tıpkı amstrad, oric ve zx spectrum +3 gibi page edilerek ram ile değiştirilebiliyor (böylece 64kb kesintisiz ram oluyor). Bu durumda akla tek gelen şey 6502'nin IO portlarının olmamasından dolayı donanımla haberleşmek için ram'i kullanmak zorunda olması kalıyor, bu da kaç byte olabilir 100 mü? 500 mü?. Fakat bu 6502 kullanan tüm makineler için geçerli olduğu için Oric ile c64'ün aynı kısıtlamaları paylaşması gerekiyor. Benim anladığım kadarıyla o kısıtlı değer c64 basic'in 20kb yer kaplaması sebebiyle geriye 40kb gibi bir alan bırakması. Basic kullanmıyorsanız 64kb'da sizin.

Aslında aynı Oric gibi Spectrumda 64K hafızaya sahipti

48k spectrumların (ve oric'lerin) içini açarsanız 48k ram'e ve 16k rom'a rastlarsınız. Oradaki rakam müşteriye satılan ram miktarı. z80 İşlemci tıpkı 6502 gibi 64k adresleyebilir, fakat bunun ne kadarı ramdır ne kadarı romdur önemsemez. c64'de 64kb ram ve 20kb rom bulunur (yani müşteride aktüel olarak 64k ram vardır).  Sadece Zx Spectrum serisinin son elemanı olan +3 ile birlikte zx spectrum'da ROM sayfaları yazılım ile değiştirilebilir hale gelmiştir, bu şekilde c64 gibi 64kb kesintisiz ram'a ulaşabilmekteyiz. Bundan önceki modellerde rom sayfası sabittir ve bunu değiştirecek bir çıkış portu bulunmamaktadır. sinclair 128k modellerde dahi daima 16k rom ve 48k ram'e ulaşılabilir. Yani16k rom daima çakılıdır, kalan 48k'nın son 16k'sı sürekli değiştirilerek sayfalarda ilerlenir böylece 128k'lık belleğe 16k'lık sayfalar halinde ulaşabilirsiniz.
128k modellerin hafıza haritasını çok kabaca şöyle açıklayayım:
[ sabit 16k rom ] [ sabit 32k ram ] [ değiştirilebilir 16k ram x 6 bank ] = toplam 64k adreslenebilir bellek.
Tabii kabaca dedim çünkü aslında sabit dediğim 32k'nın ilk 16k'sını bank 5 ile değiş tokuş yapabiliyorsunuz, ama kafa karıştırmasın diye yazmadım oraya (detaylar).
Unutmayalım, ne 6502, ne de z80 65535 adresinden ötesini adresleyemez. Tıpkı 32 bit işletim sistemlerinin 4GB limiti olması gibi, 8 bit işlemcilerin de 64kb limiti vardır.

Oric'in türkiye distribütörlüğünü dediğim gibi Albim isimli bir bilgisayar şirketi yapıyordu. Hatırladığım kadarıyla bu dökümanda Albim'in de imzası vardı. Onların yarattığı bir bülten de olabilir. Az önce Albim'e mail atıp ellerinde Oric'e dair ne var ne yoksa talip olduğumu söyledim. Dergi konusunda da bir bilen çıkar mı diye sordum. 30 yıl öncesine dair birşeyler hatırlayan varsa cevap verecekler mi bakalım..

Gelen cevap da süpermiş. Bir ara gidip bütün hikayeyi kayda almak lazım. Deniz Can Çelik'in arka planda threaded modda çalıştığını sanıyorum, şu anda gözleri parlamış bekliyordur


edit:

Bunlar da your computer dergisinden bulduğum 2 Oric reklamı. İkisinde de hafızasının genişliğine dair vurgu var.

O ram meselesinde vurguladıkları yer grafik belleği için kaybedilen alandan bahsediyorlar sanırım. Tabiiki ne kadar güzel grafikleriniz var sa o kadar çok ram harcarsınız.

Örneğin zx spectrumda 1 tane ekran modu var, asla değişmiyor ve toplam 6912byte (~6kb) ram harcıyor. Oric'in hires çözünürlüğü biraz daha fazla imiş, toplam 10208 byte, yani ~9kb gibi birşey. Diğer taraftan görüntü zx spectrumdan daha yüksek renk çözünürlüğüne sahip (8x1 vs. 8x8). Anladığım kadarıyla burada BBC'nin 23kb ram'lik görüntü tamponuna bir gönderne var. BBC, 640x256 çözünürlük açıyor, bundan dolayı geriye ram kalmıyor. Bizim spectrum camiasında biri "ya bu clive düzgün bir grafik modu koysaydı" dediğinde hep aynı cevap gelir: "grafik belleği büyüdükçe grafik işlemleri yavaşlar". Birşeylerden fedakarlık etmek gerek.

[ExtMod]

Aslında aynı Oric gibi Spectrumda 64K hafızaya sahipti

48k spectrumların (ve oric'lerin) içini açarsanız 48k ram'e ve 16k rom'a rastlarsınız. Oradaki rakam müşteriye satılan ram miktarı. z80 İşlemci tıpkı 6502 gibi 64k adresleyebilir, fakat bunun ne kadarı ramdır ne kadarı romdur önemsemez. c64'de 64kb ram ve 20kb rom bulunur (yani müşteride aktüel olarak 64k ram vardır). 

Bütün bunlar aşikar da benim söylemek istediğim şu. Bu makinalar 64K adresleyebilyor mu? Adresleyebiliyor. 48+16 toplam 64K hafıza var mı? Var. O zaman makinana Spectrum 64 yada Oric 64 de ( Çünkü demezsen adamlar seni ezer - ki öyle de olmuştur ). Daha sonra kutunun üzerine teknik özelliklerini yaz. Burada 64K toplam hafızayı istersen kocaman kocaman 48 K RAM - 16 K ROM diye ayır ve listele. Benim düşüncem bu. Böyle daha çok satış yapılırdı ve müşteriyede doğru bilgi verilmiş olurdu.

[Ref]

Aslında aynı Oric gibi Spectrumda 64K hafızaya sahipti

48k spectrumların (ve oric'lerin) içini açarsanız 48k ram'e ve 16k rom'a rastlarsınız. Oradaki rakam müşteriye satılan ram miktarı. z80 İşlemci tıpkı 6502 gibi 64k adresleyebilir, fakat bunun ne kadarı ramdır ne kadarı romdur önemsemez. c64'de 64kb ram ve 20kb rom bulunur (yani müşteride aktüel olarak 64k ram vardır). 

Bütün bunlar aşikar da benim söylemek istediğim şu. Bu makinalar 64K adresleyebilyor mu? Adresleyebiliyor. 48+16 toplam 64K hafıza var mı? Var. O zaman makinana Spectrum 64 yada Oric 64 de ( Çünkü demezsen adamlar seni ezer - ki öyle de olmuştur ). Daha sonra kutunun üzerine teknik özelliklerini yaz. Burada 64K toplam hafızayı istersen kocaman kocaman 48 K RAM - 16 K ROM diye ayır ve listele. Benim düşüncem bu. Böyle daha çok satış yapılırdı ve müşteriyede doğru bilgi verilmiş olurdu.

Hmm, tamam, anladım şimdi. Evet, görünüşe göre o zamanki bilgisayar üreticileri meslek etiğine kökten bağlılardı.

[Pe@ceR]

c64 de kullanıcıya ait full bir 64 k ram ve üzerine 20k rom olduğunu düşünmüyorum. Bu durumda 84 K adreslenebilir bir hafıza haritası gerekirdi ki böyle bir şey yok. Bütün hafısazı yine 0-65536 arasında değişen bir hafıza haritası içerisinde yerleşimli.

http://www.c64-wiki.com/index.php/Memory_Map
http://sta.c64.org/cbm64mem.html

Bits #0-#2: Configuration for memory areas $A000-$BFFF, $D000-$DFFF and $E000-$FFFF. Values:

    %x00: RAM visible in all three areas.

    %x01: RAM visible at $A000-$BFFF and $E000-$FFFF.

    %x10: RAM visible at $A000-$BFFF; KERNAL ROM visible at $E000-$FFFF.

    %x11: BASIC ROM visible at $A000-$BFFF; KERNAL ROM visible at $E000-$FFFF.

    %0xx: Character ROM visible at $D000-$DFFF. (Except for the value %000, see above.)

    %1xx: I/O area visible at $D000-$DFFF. (Except for the value %100, see above.)

Kısacası hafızanın 64+20 gibi bir durumu yok.

[Ref]

Elbette ikisi aynı anda değil fakat,
tıpkı oric'de olduğu gibi, rom sayfa dışına alınarak yerine ram seçilebiliyor. Yani bunu basit terimlerle yada Türkçe nasıl anlatacağımı bilmiyorum, sürekli ingilizce kaynaktan okuduğum için ve bunun Türkçe eğitimini almadığım için anlatmakta güçlük çekiyorum.

Söylemek istediğim şudur, eğer bir c64 kasasını açarsanız içinde 64kb ram vardır, bir c64 programcısı isterse, Basic alanını kullanmamayı tercih ederek, rom'un kapladığı alan yerine ram'in gelmesini tercih edebilir. Yine adreslenebilir aralık 64k'dır fakat tamamı ram'dir. Bu durumda programcı tüm fonksiyonları kendi yazması gerekir, disk kontrol, teyp yükleme, ekrana yazı yazdırma komutları, font bitmap verisi vs. herşey romla beraber gider.

Fakat işin içine basic girerse, işte o zaman c64'de 38kb, zx spectrumda geriye 41kb kalıyor (16kb rom, 6kb ekran, 1k sistem değişkenleri). Malesef spectrumlarda o ilk 16kb rom'u +3 dışında hiçbir model sayfa dışına alamıyor. Diğer taraftan, klasik zx spectrum'da 86 komut var (128k modellerde 100'ün üzerinde-fakat 32kb rom var), yani sistem komutlarının kapladığı yer de de önemli.  Elbette 8bit tarihinin en kötü basic'ine sahip c64'ün neden 20kb'lık bir basic romuna sahip olduğu bir muamma.


Bir sinclair dergisi (link) Oric'in açılışta gösterdiği "sisteme ait" 47kb boşluk olduğuna dair mesajının, init işlemi bittiğinde "basic'e" kalan hafızanın 40k'ya düştüğü nü söylüyor. Yani Oric'de aslında basic için 40kb alan kalıyormuş. Yani özünde benzer makineler olduğu için, hepsinde 40kb civarı ram kalması normal.

[Pe@ceR]

Doğrudur. İtiraz ettiğim nokta C64 ün 64 K RAM'ı 20K ROM u var noktasına idi. Yoksa disk ile boot ettiğinde gördüğümüz üzere aynı şey Oric'de de geçerli. 64 k'nın tamamı RAM olarak kullanılabiliyor  Oric için de. Yani donanımsal olarak C64 ün 64 K ram + 20K ROM'U var diyemeyiz böyle bir avantajı ya da extrası yok. Bu anlamda Hala adı 48k olarak adlandırılan Oric ve Spectrum ile 64k olarak adlandırılan C64 ün hafıza donanımın birbirinden bir farkı yok.

Oric'in grafik anlamda en büyük dezavantajı "sprite" olayı idi. Tabi yazılım ve makine dili ile sprite olayı, çarpışmalar v.b. halledilebilir ama C64 de sadece sprite verisini tanımlayıp çarpışma datasını kontrol ederek çok daha basitçe oyun yazmak mümkündü.

[AmonR]

Doğrudur. İtiraz ettiğim nokta C64 ün 64 K RAM'ı 20K ROM u var noktasına idi. Yoksa disk ile boot ettiğinde gördüğümüz üzere aynı şey Oric'de de geçerli. 64 k'nın tamamı RAM olarak kullanılabiliyor  Oric için de. Yani donanımsal olarak C64 ün 64 K ram + 20K ROM'U var diyemeyiz böyle bir avantajı ya da extrası yok. Bu anlamda Hala adı 48k olarak adlandırılan Oric ve Spectrum ile 64k olarak adlandırılan C64 ün hafıza donanımın birbirinden bir farkı yok.

Pe@ceR hocam, Oric'de böyle bir esneklik olabilir, yani Oric'deki ROM, disk ile boot edildiğinde RAM olarak kullanılabiliyor olabilir ama bildiğim kadarıyla (ve sanırım Ref'in yukarıda izah etmeye çalıştığı gibi) Spectrum'da böyle bir esneklik sözkonusu değil.
Yani Spectrum 48K'nın içini açtığınızda karşınıza 48 KB RAM ve ayrıca 16 KB ROM çıkıyor ve bu ROM hiçbir şekilde RAM olarak kullanılamıyor.

Yani bu durumda, RAM yarışında sadece Oric'e haksızlık edilmiş oluyor. 

Yine de bu durum bence ExtMod'un önerdiği gibi Oric veya Spectrum reklamcılarının/pazarlamacılarının bu cihazları Atmos 64 veya Spectrum 64 diye lanse etmesine engel teşkil etmezdi.
Ne olacak, kutuya kocaman Spectrum 64 yaz, altına da daha küçük puntolarla "48 KB RAM + 16 KB ROM" yazıver, di mi ama...