Türkiye'de Spectrum - Commodore 64 rekabetinin 30. yılı

[ExtMod]

Sonuç olarak sesi ve görüntüyü bir kenara bırakırsak...

Extmod, beni su cumlede kaybettin abi

İnkara gerek yok. Her konuda basıcaz diye bir kaide de yok tabi ki. Çok özetle anlatmak gerekirse Spectrum 48 K da hafızadan kazanmak için "Attribute file (Özellikler dosyası) " ndan kısıntıya gidilmiştir. Bu da bazı renk karışıklıklarına sebep olabiliyordu. O yüzden oyun programcıları bazı oyunları monochrome olarak yapıyordu. Aslında bazı maskeleme teknikleri ile bunun önüne geçilebiliyordu. Son dönemlerde bunun bazı örnekleri var. Ancak ilk dönemlerde bu teknikler pek uygulanmadı.

Gene de aşağıda belirttiğim gibi :

z80 işlemci 8 bitlerin yıldızı idi. C64 te doğru düzgün basic programlama yapamazdınız. Hafıza büyük olmasına rağmen kullanıcıya kalan hafıza spectrumdan yüzde 10 daha düşüktü. Makine dili programlama yapmak isteyen bir tek A registeri ile boğuşmak zorunda idi. Bu makinayı da kastırıyordu. Bizde ise registerler sürüsüne bereketti.

   


Bu arada forumda yeniyim daha önce açtığım konulara Commodore' cu arkadaşlardan hiç yanıt gelmemişti. Bu başlığı açarak onları biraz gayrete getirmek istedim. Sanırım başarılı da oldum. Yoksa retrocu olarak tüm makinelere ve tüm arkadaşlara saygımız sonsuz 

[Ref]

onu bırak da nightciim, senle beraber bir spectrum demo yapsak, bak hem şu ara pouet'de düzene gidiyoruz tam da senin bahsettiğin gibi, klonları ayırmaya çalışıyoruz. Aslında ben de senin gibi müzdaribim bu durumdan. Yalnız klon durumuna bir açıklık getirmeliyim, bu konudaki ön yargını biraz kırabilirim gibi geliyor.

Zx spectrum demoscene şu anda Pentagon diye bir rus klonu üzerinden yürüyor. Pentagon 1980'lerin ortalarında rusyada üretilmiş, fakat hızlı şekilde yaygınlaşmış, fakat ruslar işi düzgün yapmak istemişler herhalde, klonlarken o dönem yine ingiltere üretimi bir floppy disk arabirimini de klona eklemişler. Betadisk denilen arabirim spectrum'a normal 720kb'lık DD floppy'leri bağlamayı sağlıyor. Üzerinde de TRDOS diye bir rom var. Bu da spectrumda resmi olarak satılmış bir add-on, ama ingilterede yeterince yaygınlaşmamış.

Pentagon ise sinclair 128k ile bire bir uyumlu, fakat bir avantajı var, o da border efektleri. Zx spectrumda border registerini okuduktan sonra 8 pixel genişliğinde bir border raster çiziyor ve çizim sırasında border'ı değiştirsen bile bu değişim 8 pixelden önce uygulanamıyor. Pentagonda ise eğer bu registeri güncelleyebilirseniz border anında değişiyor. En kısa komut 4ts olduğu için bu da 2 pixele denk geliyor, pentagonda 2 pixel genişliğinde border efekti yapılabiliyor. Diğer özellikleri aynı.

Şimdi border konusunda diyecek birşey yok, ama border efektlerini görmesem de olur dediğin zaman, bir betadisk arabirimini normal bir spectrum'a taktığında o demoları izleyebilirsin. Bunun için divide sana yardımcı olabilir. Divide üzerinde esxdos rom kullanırsan TRDOS disk imajlarını standard bir spectrum'a yükleyebilirsin. Ya da emülatörde denemek istersen tabiiki tüm emülatörler pentagon destekler, sonuçta pentagon dediğin, 128k + betadisk arabirimi demek.

Demoscene dediğinde diskten yükleme önemli, o sebepten teyp pek tercih edilmiyor. Fakat biz spectrumcular da sizin c64+1541 formatında bir standart oturtmamız lazım, benim pouet'teki son tartışmalardaki tüm savaşım budur. Şu anda son kararla zx 48 ve diğer zx diye ikiye ayırdık, ama ben tartışmayı arka planda sürdürüyorum, klonları ayrı bir kategoriye alamazsak standard makineyi öne çıkarmamız pek kolay olmayacak.

Extmod, beni su cumlede kaybettin abi

Ha, sen işlemciyi bir kenara bırakırsak diyebiliyorsun da, biz niye vic'i bir tarafa bırakamıyoruz?

[nightlord]

nerde demisim ben islemciyi kenara birakalim diye yahu, gercekleri carpitmayalim ref bey

ref, o diil de ben pentagon'u nereden bulucam. yani baya bi aramistim ebay'de falan adi gecmiyor.

[Ref]

ref, o diil de ben pentagon'u nereden bulucam. yani baya bi aramistim ebay'de falan adi gecmiyor.

pentagon'u alone coder satıyor (klonun klonu şeklinde). Sanırım board'un son revizyonunu fpga ile çözmüşler, bu sebepten sanki emülatörle halletsek daha güzel

http://pentagon.nedopc.com/info.htm

Geçen sene WOS'da toplandık alalım diye, fakat board'ları sipariş üzerine hazırlıyorlardı, sonra bari PCB alalım biz toplarız moduna girdi millet, benim o işi becerecek kabiliyetim yok, o sebepten vazgeçtim.

Alone_Coder pouet'de ingilizce konuşuyor, ona bir sormak gerek.

[ozayturay]

ESXDOS destekli bir FPGA Spectrum istiyorsanız https://sites.google.com/site/speccycores/ adresini bir ziyaret edin derim.

C-One, Turbo Chameleon 64, V6Z80P+ 1.1, MCC-216 platformlarını destekliyor.

Şahsen ben TC64'ü şiddetle tavsiye ediyorum. Alastair M. Robinson'ın Minimig Core'u ile birlikte hem C64, hem Amiga hem de Speccy'niz olmuş oluyor. Gün geçtikçe sayısı artan yeni platform desteği ve aynı anda 16 makineyi flashına yükleyip menüden geçiş yapabilme, monitör desteği v.b. ile bence her retrocunun rüyası olmalı.

Bazı oyunların grafiklerinin platformlar arası karşılaştırmaları için de

http://www.retro-sanctuary.com/Comparisons%20Main.html

adresini kullanabilirsiniz.

[Ref]

ESXDOS destekli bir FPGA Spectrum istiyorsanız

Özay, ben fpga olayını yadırgıyorum. Saçma geliyor biraz. Donanım gibi yazılım, anlamsız. Tabii özünde işlemci işte. Bana göre fpga üzerinde emülasyon yapmak ile windows/mac üzerinde emülasyon yapmanın büyük bir farkı yok.

Tabii avantajları var, fakat sonuçta emülasyon. Bu sebepten fpga projeleri şimdilik ilgimi çekmiyor. İlerde bu durum değişebilir.

Bazı oyunların grafiklerinin platformlar arası karşılaştırmaları için de...

Ooo burası bayağı eski bir site değil miydi. Güzel iş aslında ama oyunlar çok çok az. Keyifliymiş ama, biz de yapalım bence

Bu arada bu sahnede turrican kardeşimiz suyun altında mı yoksa uçan balık saldırısı mı bu?

[witchdoktor]

ULA vs VIC2 konusuna da deginmiyorsun bakiyorum ref

Değinelim. Ama şuradan değinelim. Vic2'yi üretip kimseye satamayıp kıçına bakmaya başlayan Mos, ulan ben bunları kime çakayım diye bir plan yapıp c64'ü üretmiştir. Tesadüf eseri iyi kötü işe yarar bir platform ortaya çıkmıştır, maksat elde kalan çipleri fahiş fiyattan okutmaktır. Başarılı bir iş modeliyle, gün kurtarılmıştır. Fakat sonuç komodor marka mp3 çalardır.

Hatan var Ref. VIC-II çipi doğrudan C64 için tasarlanmış ama C64 dışındaki başka serilerde (bunlardan en bilineni C128) de kullanılmıştır. Eldeki stok birilerine kakalanmamıştır yani. Bir başka açıdan bakıldığında; C64'ün tüm majör çiplerinin (CPU, VIC-II, SID, CIA) in-house olarak tasarlanıp üretilmiş olması zamanına göre oldukça şaşırtıcıdır.

C64'ün kısa bir tasarım hikayesi için aşağıdaki kaynağa başvurabilirsiniz.

http://spectrum.ieee.org/ns/pdfs/commodore64_mar1985.pdf

[AmonR]

Belli ki 80'li yıllardan beri süregelen Sinclair-Commodore çekişmesi, aynen Windows-Mac veya Playstation-Xbox çekişmeleri gibi, daha uzun yıllar tartışmalara konu olacak. 

Yalnız, ExtMod'un aşağıdaki cümleleri, kafamda bir ampul yanmasına ve bazı muallak konuların kafamda netleşmesine sebep oldu:   

Benim bilgisayar aldığım dönemde de bilgisayarı olan arkadaşlarımın hepsinde spectrum vardı. Sonradan diğer markaları alan arkadaşlarımın sayısı hep bundan düşük kaldı. Aslında bu veriler söylenenin aksine TEPUM' un kendi döneminde iyi çalıştığını gösteriyor. TEPUM 1983 ortalarından, (Sinclair Amstrada satılana dek) 1986 ortalarına kadar 3 yıl Sinclair mümessili idi. Bu dönemde özellikle 1985'e kadar hep Elektrosanın önünde idi. Her yerde ilanları çıkıyor, her tanıtıma, her fuara katılıyordu. Türkçe programlar üretiyordu. Çıkardığı yazılı kaynak sayısı ise Elektrosan dan fazla idi. 1986 başlarına gelindiğinde bir kulüp dahi kurabilecek kadar çok spectrumcu vardı. İnanıyorum ki sinclair amstrada satılmasa ve dolayısıyla TEPUM mümessilliği kaybetmese mutlaka Teleteknik'in 1986 da yayınlamaya başladığı Commodore dergisine cevap verirdi. Ancak o dönemde mümessillik elden gitti. Bu yüzden sonraki dönemde yaşananlar TEPUM'u bağlamaz.

Tepum'un 1983-86 yılları arasında sadece 3 yıl boyunca Sinclair'in mümessilliğini yapmış olması, Sinclair'in Türkiye'deki hızlı yükselişini ve çöküşünü açıklıyor.
(Ayrıca niye hiç Sinclair'e özel bir dergi çıkmamış olmasını da)

Tepum'un faal olduğu dönemde ise Commodore'u farklı firmaların getirmesi, Teleteknik'in ise ancak 1985'den itibaren Commodore'un mümessilliğini alıp faaliyete geçmesi, C64'ün bu tarihten sonra Türkiye'de yaygınlaşmasını açıklıyor.

Örneğin ben Temmuz 1984'de Sinclair ZX Spectrum 48K'yı aldığımda C64'ü hiç duymamıştım. C64'ü ilk duymaya başlamam sanırım 85'in ortalarını bulur.
Ondan sonra da zaten hep C64 (ve Atari ST, Amstrad CPC) duymaya ve görmeye başladık. Sinclair ise silindi gitti. Sadece bir kere, bir bilgisayarcının vitrininde Spectrum +2 gördüğümü ve ağzımın sulandığını hatırlıyorum.
Belli ki Ekacomp da (ana-firma Amstrad gibi) o dönemde Sinclair yerine Amstrad'a ağırlık vermiş.

Söylemeye çalıştığım şu;
Özellikle Türkiye'de Spectrum ile C64 aslında aynı dönemin bilgisayarları olmamış.
Spectrum 1984 başı ile 1985 sonu arasında hüküm sürerken (ki sanırım benim, Ref'in ve ExtMod'un Sinclair aldığı dönem buna denk geliyordur), C64 ise 1985 ortalarında yaygınlaşmaya başlayıp Amiga çıkana kadar hüküm sürmüş (ki sanırım nightlord'un C64 ile tanışması ve Sinclair'i duymamış olması bu döneme denk geliyor).

Tabii bu durum, Spectrum oyunlarının her daim C64 oyunlarından daha güzel olduğu gerçeğini değiştirmiyor.   
Long live Spectrum! Long live 8-bit!   

[Ref]

Hatan var Ref. VIC-II çipi doğrudan C64 için tasarlanmış ama C64 dışındaki başka serilerde (bunlardan en bilineni C128) de kullanılmıştır. Eldeki stok birilerine kakalanmamıştır yani. Bir başka açıdan bakıldığında; C64'ün tüm majör çiplerinin (CPU, VIC-II, SID, CIA) in-house olarak tasarlanıp üretilmiş olması zamanına göre oldukça şaşırtıcıdır.

Ben de başka bir kaynaktan konuşuyordum aslında:

"The chip was designed by Al Charpentier in 1977 but Commodore could not find a market for the chip." -wikipedia

"The 656* series graphics chip by MOS Technologies were originally designed to be used in video games and graphics terminals. But as the sales in these markets have been rather poor, commodore decided to use the chips when they were planning to make their own home computers." -Christian Bauer Vic-II information

Ayrıca kaynak gösterdiğin sayfanın henüz ikinci paragrafında "when the chip development started, the commodore 64 was not at all what the designers had in mind" yazıyor. Eldeki stok birilerine kakalanmıştır arkadaş neyse ki yaratıcı commodore camiası kakalama çipten spectrumculardan daha fazla yararlanmıştır


CPU için de aynı şey söylenebilir, 6502 c64 için üretilmemiştir. MOS 6502'yi ürettiğinde daha piyasada commodore diye birşey yoktu. Hatta 6502 aslında MOS tarafından bile tasarlanmamış, yanlış hatırlamıyorsam Motorola'da tasarlanan bir çip, tasarım bittiği halde oradaki finansman durdurulunca çipi tasarlayanlar mos'a kaçıyorlar ve çip ilk orada basılıyor.

Burada yıldız commodore değil, mos bence. Dediğim gibi, ballı bir firma, ama ayağına gelen fırsatları tepmeyerek çok akıllı davrandığını görebiliyoruz.

Tepum'un 1983-86 yılları arasında sadece 3 yıl boyunca Sinclair'in mümessilliğini yapmış olması, Sinclair'in Türkiye'deki hızlı yükselişini ve çöküşünü açıklıyor.
(Ayrıca niye hiç Sinclair'e özel bir dergi çıkmamış olmasını da)

Sayenizde farkediyorum ki sinclair'in son dönem fiyaskosu tamamen pazarlama ile alakalı. Sinclair Amstrad'a satıldıktan sonra Amstrad sadece var olan pazarın son suyunu sıkma işlemini gerçekleşirirken (varolan 20-30bin yazılımlık kütüphane sinclair'i uzun süre ayakta tutabilmiş olsa gerek), hiçbir arge yapmayarak, sadece amstrad ürünerine daha fazla yaygınlık oluşturacak pazarlama yöntemleri uygulamış. Örneğin Spectrum +3'de kullanılan 3" CF2 diskler o dönemde çoktan eski teknolojiye dönüşmüş iken, amstrad platformunda kullanıldıkları ve muhtemelen eldeki stoğun eritilmesi bakımından spectrumlara konmuş olabilir. Zaten 3" disklerin neden +3'e konduğu konusunda mantıklı bir açıklama bulunamıyor. Çünkü MB02, Disciple, +D, Betadisk gibi çoktan yaygınlaşmış olan 3.5"lik standard DD floppy diskler varken ve hepsi shugart standardında iken, neden sadece amstrad'ın eski modellerinde bulunan 3" diskleri kullandıkları bir muamma.

Ekakomp'un sinclair'i zaten bir çuval sinclair oyunu sahibi olan birilerine satmak istediği belli. Yeni marketlere amstrad satmayı tercih etmiş olmalılar. Kabul etmek gerek, sinclair 5 lira kazandırırken, amstrad 25 lira kazandırıyor, monitör falan hepsi bir arada.

Diğer taraftan merak ediyorum eğer +3'e 720kb'lık DD floppyler takılmış olsaydı, birşey değişir miydi? En azından demoscene için standard bir disk sürücümüz olurdu diyorum.

[ExtMod]

Söylemeye çalıştığım şu;
Özellikle Türkiye'de Spectrum ile C64 aslında aynı dönemin bilgisayarları olmamış.
Spectrum 1984 başı ile 1985 sonu arasında hüküm sürerken (ki sanırım benim, Ref'in ve ExtMod'un Sinclair aldığı dönem buna denk geliyordur), C64 ise 1985 ortalarında yaygınlaşmaya başlayıp Amiga çıkana kadar hüküm sürmüş (ki sanırım nightlord'un C64 ile tanışması ve Sinclair'i duymamış olması bu döneme denk geliyor).

Aslında hem spectrum hemde C64 aynı dönemin bilgisayarları ama 1983-84 yıllarında spectrum ve TEPUM'un bariz üstünlüğü var. 1985 ise dengeli. 1983 yılına ait fuar ile ilgili bir doküman gönderiyorum. Burada Amerikan pavyonunda sergilenen bilgisayarlar ve mümessilleri arasında ELEKTROSAN ile C64 ve sair commodore modelleri görünüyor. Biraz büyütüp alttaki resimlere bakarsanız Elektrosan standını da göreceksiniz. Aynı şekilde İngiliz pavyonunda TEPUM ve ZX80-81 ve Spectrum modelleri var. Her iki firma ve bilgisayar aynı dönemde kapışıyor ve bizim speccy ve TEPUM üstün geliyor. Yani commodore' dan önceki pazar lideri biziz. 1986 da bizim çöküşe girmemizin ana sebebi Clive amcanın C5 denen üç tekerlekli bisiklet sevdası ve spectrumlardan kazandığı paraları tamamen farklı bir alanda batırıp sinclairi amstrada satması. Tabi böyle olunca TEPUMUN mümessilliği de elden gidiyor. Ekakomp ise spectruma üvey evlat muamelesi yapıyor ve sonuçta commodore alıp başını gidiyor. Halbuki Clive Sinclair C5 le hiç uğraşmayıp kazandığı paralarla bu kadar popüler olan bilgisayarını daha da geliştirse idi kimse bileğini bükemezdi. Dokümanlar arasında birde 1983 kurumlar vergisi listesi var. Yeni kurulan TEPUM bu listeye 20. sıradan girmiş. Commodore temsilcisi ise listede yok.

Fuar evrağında dikkat çeken başka bir unsur ise Desiyab pavyonundaki Bir-Emek'in USLU I marka Türk bilgisayarı.(İsminden anlaşılıyor.) Acaba bugün hiç sağda solda kalmış olanı var mıdır. Bir tane kolleksiyona koysak hiç te fena olmaz 

[Ref]

ExtMod yine damardan girmişsin.

Şu anda 40 saatlik uykusuzluğumun son dakikalarındayım fakat bir anda ayılıverdim.

Yine güzel dökümanlar, özellikle ilk 20 şirket listesindeki tepum başlığı biraz enteresan. Öyle ki, tüm değerler çok küsüratlı iken (124.532.301 TL gibi), tepumunki tam 3 000 000. Bu bence tahmini bir değer. Tabii konu spectrum olunca herşey tahmini. Bunca sene geçti, halen orjinal zx spectrumların kesin olarak kaç adet satıldığı konusunda bilgi yok. Tahminler yürütüyor, yüzlerce kişinin sürekli güncellediği seri numarası veri tabanı oluşturup üretim batch'leri üzerine fikirler falan yürütüyoruz. Elimizdeki son yıllarda ortaya çıkan en kesin rakam issue1 zx spectrumların seri noları 1000'den başlayıp 16000'e kadar gittiği, dolayısı ile tam olarak 15 000 adet üretildiği. Diğerleri hep tahmin.

Bir diğer takıldığım husus da TEPUM'un %20 ye tekabül eden diğer çalışma alanları. Lakin listede şirketin bilgisayar işleri ile ilgili kısmı %80 olarak belirlenmiş. Başka ne satıyordular acaba? Sütyen don falan ise bilelim yani.

[nightlord]

spectrumun makus talihi'nin clive'in 85 civarinda kaynaklari baska yerlere yonlendirmesi ile alakali olabilecegine katiliyorum. Ancak amerika ve ingiltere pazarlari arasindaki farki da gozden kacirmamak lazim. son 50 yildir ABD herhangi bir tuketici urunundeki en buyuk ve belirleyici pazar olmustur. Amerika pazarini kazanan dunyada da kazanir. Sinclair Ingiltere'de ve Avrupa'nin bir bolumunde basarili olmus ise de ABD'de esamesi okunmamis. Amerikada rekabet, Apple II, Atari'ler ve Commodore arasinda yasanmis. ve C64 o market savasini daha 82'de kazanmis ve bitirmis. Bu sonuclarin Turkiye pazarina sirayet etmesi 3-4 yil gecikmeyle olabilir ama kacinilmaz oldugunu dusunuyorum.

Lakin bu Tepum konusu enteresan bir konu. Benim daha onceden bu firmayla ilgili hicbir bilgim yoktu. Burada yazilanlari gorup okudukca, bir muhendis olarak ilgim kabardi. Hayli planli ve sistematik isleyen bir firmaya benziyor. Paldir kuldur bilgisayar getirip satmamis. Olaya bir ekosistem gozuyle yaklasmis. icinde kimler calisiyor ne tip problemlerle ugrasiyorlardi acaba. Hic "gelistirme" tarafina girdiler mi? kim bilir neler oldu.

Elektrosan olayini hic bilemeyecegim. Ancak Teleteknik hakkinda hatirladiklarim ve Baytan Bitirmez'in anilarina falan bakinca orada bazi seyleri elinden geldigince iyi yapan ancak bazi seyleri de baya yanlis yapan bir firma goruyorum. Tam Turk usulu bir karman cormanlik var Teleteknik icraatlarinda. Ama ote yandan, commodore dergisi olsun, Programcinin el kitabinin cevrilmesi olsun, Commodore Show'lar olsun yaptiklari buyuk hizmetler de var.

[ExtMod]

Lakin bu Tepum konusu enteresan bir konu. Benim daha onceden bu firmayla ilgili hicbir bilgim yoktu. Burada yazilanlari gorup okudukca, bir muhendis olarak ilgim kabardi. Hayli planli ve sistematik isleyen bir firmaya benziyor.

Gerçektende Tepum'a bakıldığı zaman şu an 30 yılını geride bırakmış bir firma ve Sinclair olayından sonra da varlığını 27 yıldır sürdürüyor. Varlığı sadece spectruma bağlı kalmamış ve kendini bugünlere kadar taşımış. Spectrum ise onlar için sadece tatlı bir anı olarak kalmış. Planlı ve sistematik çalışan ve çok iyi idare edilen bir firma olduğu bu faktörlerden belli. Tepuma nice mutlu seneler diliyorum. Ancak Teleteknik'e bakıldığında varlığı sadece Commodore'a bağlı izlenimi veriyor. Yani Commodore varken var, yokken de yok.

[Ref]

Gerçektende Tepum'a bakıldığı zaman şu an 30 yılını geride bırakmış bir firma ve Sinclair olayından sonra da varlığını 27 yıldır sürdürüyor.

o tepum bu tepum mu acaba?
http://www.tepum.com.tr/

Bir şirketle birleşmiş sanırım, tepum-sigma olmuş adı.

[ExtMod]

TEPUM ünvanının açılımı "TEmel Bilgiler Pazarlama ve Uygulama Merkezi" dir. 1982 de TEPUM Ltd. Şti olarak kurulup, ana firmaya bağlı çeşitli merkezler açıp faliyet göstermişti. Örneğin 1984 te İngiltere Büyükelçisi ve Başkonsolosları'nın da katılımıyla açılan "48K Bilgisayar Tanıtım Merkezi" gibi. Burada çeşitli eğitim faliyetleri'ne de girişilmişti.

Ticari kuruluşlar çeşitli dönemlerde çeşitli oluşumların içine girebiliyorlar, şirket birleşmeleri, satın almalar vs. olabiliyor. Örneğin yıllar önce Daimler'in Chrysler'i alıp Daimler-Chrysler olması, 2008 de Eczacıbaşı'nın Monrol ile bir ortaklık yapıp Eczacıbaşı Monrol diye ayrı bir firma daha kurmaları gibi. Ayrıca şu işi de yapalım deyip 2. - 3. hatta 4. firmaların kurulması veyahutta bazı hukuki güçlüklerin aşılması için ünvan değiştirilmesi, örneğin karşılıksız çekler nedeniyle çek yasaklısı olan bir firmanın bankalardan yeni çek karnesi alabilmesi için sözgelimi XY danışmanlık Ltd Şti. olan ünvanını XY müşavirlik Ltd. Şti olarak düzenlemesi gibi. Veya yepyeni kişilerin sırf firmanın itibarından, tanınmışlığından faydalanmak için bir ünvanı veya markayı satın alması gibi tarihsel gelişimi her ne şekilde olmuşsa olsun TEPUM ünvanının bugünlere taşınmış olduğu aşikar.